Ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, οι Στωικοί και η Δημοκρατία

Οι έννοιες του “φιλοσόφου – βασιλιά” στην “Πολιτεία” του Πλάτωνα, του “πολίτη” στα “Πολιτικά” του Αριστοτέλη και του “πολίτη του κόσμου” όπως μετασχηματίζεται κατά την Ελληνιστική περίοδο από τους Στωικούς, αναφέρονται σε τρεις διαφορετικές πολιτικές λειτουργίες του ανθρώπου και προσδιορίζουν τρεις σημαντικές διακριτές στιγμές της ιστορίας της αρχαίας πολιτικής φιλοσοφίας, τις οποίες θα παραθέσουμε παρακάτω προκειμένου να εξετάσουμε τη συνεπαγωγή τους στη σύγχρονη δημοκρατία.



ΠΛΑΤΩΝΩΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

Το κράτος ή πολιτεία, όπως ορίζεται στον Πλάτωνα, είναι ο τρόπος οργάνωσης της ζωής μίας κοινωνικής ομάδας. Στην ιδεατή πολιτεία του υπάρχουν οι φιλόσοφοι-βασιλείς, που ‘ναι οι σοφοί κυβερνώντες και αποτελούν την ανώτερη τάξη, οι επίκουροι που την προστατεύουν από κάθε εχθρό και οι δημιουργοί, η παραγωγική τάξη που βρίσκεται στη βάση της πυραμίδας.

Σε καθεμία απ’ αυτές κυριαρχεί και ένα ψυχικό μέρος: το λογιστικό, ανώτερο μέρος, η λογική που ξεχωρίζει τον άνθρωπο, τον οδηγεί στη γνώση και κυριαρχεί στους φιλοσόφους, το θυμοειδές αναφέρεται στα συναισθήματα, τις δόξες και τις τιμές και υπάρχει στους επίκουρους και το επιθυμητικό που σχετίζεται με τις βιολογικές ανάγκες και τις υλικές ηδονές και εμφανίζεται στους δημιουργούς.

Ο Πλάτων διδάσκοντας τουςς μαθητές του

Σύμφωνα με την ηθική φιλοσοφία του Πλάτωνα, ανώτατο αγαθό για τον άνθρωπο είναι η ευδαιμονία, που αποκτάται δια της αρετής. Έτσι θα προσδιορίσει τρία είδη αρετών και θα τα αντιστοιχίσει στις τάξεις και τα μέρη της ψυχής: τη σοφία στους φιλοσόφους και το λογιστικό, την ανδρεία στους επίκουρους και το θυμοειδές και τη σωφροσύνη στους δημιουργούς και το επιθυμητικό.

Στην ιδανική πολιτεία οι τάξεις και οι αρετές λειτουργούν και αναπτύσσονται αρμονικά και επικρατεί δικαιοσύνη, που σημαίνει ότι κάθε τάξη εκτελεί το έργο της με τον ορθότερο τρόπο, χωρίς να αναμιγνύεται στο έργο των άλλων. Την επίβλεψη αυτού έχει αναλάβει η τάξη των φιλοσόφων. Κατά τον Πλάτωνα, μόνο αυτοί γνωρίζουν το αληθινό αγαθό και αυτοί μπορούν να διδάξουν την αρετή.

Οι πολίτες τοποθετούνται στις τάξεις με μοναδικό κριτήριο την Παιδεία που λαμβάνουν, την αφομοίωσή της και τον τρόπο εφαρμογής στην παραγωγή. Πρέπει να υπάρχει ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όπου όσοι ξεχωρίσουν για τη φιλοσοφική τους ικανότητα θα παιδευτούν στο είδος της λογικής σκέψης, που θα τους επιτρέψει να γνωρίσουν την ιδέα του αγαθού.

Η πνευματική εκπαίδευση, που περιλαμβάνει μαθηματικές σπουδές, ξεκινά από μικρή ηλικία και με την πάροδο των ετών οι νέοι λαμβάνουν μέρος σε φιλοσοφικές συζητήσεις και παίρνουν εικόνες από τον πολιτικό και στρατιωτικό κόσμο. Τελειώνοντας, μέσω της διαλεκτικής, θ’ ατενίσουν το αγαθό και κυβερνώντας ως φιλόσοφοι θα πράξουν το καθήκον των αρχόντων. Ως αγαθοί και γνώστες του ιδανικού προτύπου της ανθρώπινης ιδιότητας θα πρέπει να κυβερνούν, επειδή μια αγαθή και καλλιεργημένη ψυχή κυβερνά σοφά, ασκώντας εξουσία για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος. «Κανείς δε γεννιέται ηγέτης. Η τέχνη του κυβερνάν είναι κάτι που πρέπει να διδαχθεί». Στις χαρισματικές κοινωνίες πρέπει να προδιαθέτουν τους νέους να αναδείξουν τα χαρίσματα αυτά, αφού χωρίς κατάλληλη παιδεία οι χαρισματικοί γίνονται κακοί, ενώ ακόμα και σε διεφθαρμένες κοινωνίες ο χαρισματικός άνθρωπος αναγνωρίζεται.

Χρησιμοποιώντας το μύθο του σπηλαίου καταδεικνύει τον τρόπο φωτισμού του ανθρώπινου νου και τις ομοιότητες φυσικού και νοητού κόσμου. Κατά τον μύθο αυτό, σε ένα σπήλαιο, κάτω από τη γη, βρίσκονται άνθρωποι αλυσοδεμένοι, ώστε να μπορούν να δουν μόνο τον απέναντί τους τοίχο. Πίσω τους είναι αναμμένη μια φωτιά και οτιδήποτε εκδηλώνεται πίσω από την πλάτη τους αναπαριστάνεται ως σκιά στον απέναντι τοίχο. Επειδή οι αλυσοδεμένοι σε όλη τη ζωή τους το μόνο που έχουν δει είναι οι σκιές των πραγμάτων, έχουν την εντύπωση ότι οι σκιές που βλέπουν πάνω στον τοίχο είναι τα ίδια τα πράγματα. Αν όμως κάποιος από τους αλυσοδεμένους ,εξηγεί ο Πλάτωνας, καταφέρει να ανέβει στη γη και δει τα πράγματα υπό το φώς του ήλιου, θα καταλάβει την πλάνη στην οποία ζούσε τόσο καιρό και θα αντιληφθεί ότι οι σύντροφοι του ζουν βυθισμένοι μέσα στο σκοτάδι και τις ψευδαισθήσεις. Οι δέσμιοι εκεί νομίζουν τις σκιές για πραγματικά όντα. Όταν ο άνθρωπος ελευθερωθεί και οδηγηθεί εκτός σπηλαίου νιώθει την οδυνηρή έκθεση από το σκοτάδι στο φως, μόλις όμως συνηθίζει καταλαβαίνει ότι ο ζωοδότης ήλιος ευθυνόταν για όσα έβλεπε εντός του. Η ανάβαση στον άνω κόσμο συμβολίζει την εξέλιξη προς τη σφαίρα του νοητού και μόλις ο νους κατανοήσει την ιδέα του αγαθού ο άνθρωπος καταλαβαίνει ότι αυτή είναι υπεύθυνη για οτιδήποτε δίκαιο και καλό. Δηλαδή, ο απελεύθερος δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος, ο οποίος μπορεί να δει τις ιδέες και όχι τα είδωλά τους.

Ουσιαστικά ο Πλάτωνας μέμφεται τη ζωή μέσα σε συνθήκες που ο άνθρωπος οχυρώνεται στο προσωπικό του σύμπαν αδιαφορώντας για την καλλιέργεια του πνεύματός του. Το φως του  ήλιου που θα συναντήσουν έξω δεν τυφλώνει. Αυτός είναι ο φόβος που καλλιεργούν οι δεσμοφύλακες προς τους φυλασσόμενους προκειμένου να τους κρατήσουν για πάντα στο σκοτάδι. Επόμενο βήμα του φιλοσόφου είναι να φανεί γενναιόδωρος, να γυρίσει στο σπήλαιο και να μεταδώσει στους συνδεσμώτες του την ουσιώδη αλήθεια, που έχοντας εθισθεί στις απατηλές παραστάσεις των αισθητών πραγμάτων, ζουν, χωρίς να το ξέρουν, μέσα στο ψέμα. Για να απεμπλακούν αυτοί από τις πλάνες τους, πρέπει να σπάσουν τις αλυσίδες, που συμβολίζουν τις αισθήσεις τους, και τους υποχρεώνουν να παρατηρούν μόνο τα απατηλά είδωλα, και να εμπιστευτούν το νου τους.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Κατά τον Αριστοτέλη, οι κοινωνίες συστάθηκαν αποβλέποντας σε κάποιο αγαθό. Για την κάλυψη των καθημερινών βιοτικών αναγκών του ανθρώπου συγκροτήθηκε η μικρότερη μορφή κοινωνίας, η οικογένεια, ενώ για τις μη καθημερινές ανάγκες δημιουργήθηκε η προέκτασή της, η κώμη, ένωση πολλών ομογάλακτων οικογενειών. Επόμενο στάδιο αποτελεί η ένωση κωμών, που προσφέρει στα μέλη της τα αναγκαία προς το ζην(καθημερινά και μη) και τη μέγιστη δυνατή αυτάρκεια, μα πάνω απ’ όλα εξασφαλίζει την ευδαιμονία τους· αυτή είναι η πόλη, που αποτελεί τη βέλτιστη μορφή κοινωνίας και επιδιώκει το σημαντικότερο των αγαθών.

Η ευζωία περιλαμβάνει ηθική και πνευματική δραστηριότητα. Ο άνθρωπος υπερέχει από άλλα ζώα επειδή κατέχει τον έναρθρο λόγο και εκφράζει το δίκαιο και το άδικο, το καλό και το κακό. Ο σχηματισμός κοινωνιών βρίσκεται στη φύση των ανθρώπων και ένα μη αυτάρκες άτομο που αποκόπτεται από την πόλη, δεν χρειάζεται την κοινωνία, είναι ή θεριό ή Θεός. Όταν δεν αποδέχεται τους νόμους, επιδιώκει την αδικία και καταντά το χειρότερο των ζώων, ενώ όταν πετύχει την ηθικοπολιτική του ανάπτυξη, καλλιεργήσει τις διανοητικές και ηθικές αρετές του, θα επιδιώξει το κράτος δικαίου. Διότι «Το σύστημα απονομής δικαιοσύνης είναι η τάξη της πολιτικής κοινωνίας και η δικαιοσύνη απόφανση περί δικαίου».

Αφού η πόλη είναι πλήθος πολιτών, ας ορίσουμε τι είναι ο πολίτης. Ο Αριστοτέλης, ξεκαθαρίζει ότι η έννοια μπορεί να διαφέρει αναλόγως πολιτεύματος και αφαιρεί όσους χαρακτηρίζουμε έτσι λόγω καταγωγής εκ πολιτών, διαμονής σε ορισμένο τόπο ή δικαιώματος προσφυγής σε δικαστήριο.

Ο πολίτης του δεν αρκείται στην εκλογή των κυβερνητών, αλλά κύριο γνώρισμά του είναι η συμμετοχή στη βουλευτική και δικαστική αρχή, καθώς αναλαμβάνει κυβερνητικό έργο, συμμετέχοντος στα εκτελεστικά και νομοθετικά καθήκοντα. Υποστηρίζει πως ο ορισμός αυτός ταιριάζει σε συνθήκες δημοκρατίας, γιατί σε άλλα πολιτεύματα δε συμμετέχουν όλοι στις κυβερνητικές διαδικασίες, αλλά τις εξουσίες ασκεί μόνο ο διορισμένος άρχων. Συμπληρώνει πως ο πολίτης αυτός υφίσταται σε ένα κράτος που το σύνολο των πολιτών είναι ικανό να εξασφαλίσει αυτάρκεια ζωής.

Κοινός σκοπός των πολιτών, ακόμη κι ανόμοιων μεταξύ τους, είναι η συνοχή της κοινωνίας. Την αρετή του χρηστού πολίτη πρέπει να τη γνωρίζουν όλοι και να μπορούν να συμμετέχουν και στο άρχειν και στο άρχεσθαι. Την πολιτική αρχή της κυβέρνησης ελευθέρων πολιτών πρέπει να τη μάθει κάποιος, αφού θητεύσει πρώτα ως αρχόμενος. Δεν υπάρχει σωστός άρχοντας που δεν ξέρει να άρχεται. Και ο χρηστός πολίτης γνωρίζει και τις δύο όψεις εξουσίας. Ιδιαίτερη αρετή του άρχοντα είναι η φρόνηση, ενώ του πολίτη η εμπιστοσύνη σ’ αυτούς που τον κυβερνούν.

Για να γίνουν όμως οι πολίτες καλοί υπήκοοι πρέπει να εκπαιδευτούν. Στη διαμόρφωση αγαθών πολιτών συμβάλουν η φύση, η συνήθεια και ο λόγος. Κυριότερη θεωρείται η καλλιέργεια του λόγου και η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά από το σώμα και να καταλήγει στο νου. Το Κράτος φροντίζοντας για τη διάπλαση ενεργών πολιτών, διαμορφώνει το ήθος τους και έτσι συντελεί στην εύρυθμη λειτουργία της πολιτείας.

Για ένα ιδεώδες κράτος, ρόλο παίζει και ο χαρακτήρας των πολιτών. «Στους Έλληνες η ελευθερία συνδυάζεται με τη χρηστή διακυβέρνηση και αν τα ελληνικά φύλλα σχημάτιζαν ένα Κράτος θα κυριαρχούσαν στον κόσμο». Ο καλύτερος δυνατός χαρακτήρας ενός Κράτους είναι αυτός που συνδυάζει τέλεια την ευφυΐα με το υψηλό φρόνημα.

Τέλος να αναφέρουμε ότι από το σώμα των πολιτών αποκλείεται η τάξη των τεχνιτών, αφού η ζωή τους δε συμβιβάζεται με την άσκηση αρετής λόγω έλλειψης ελεύθερου χρόνου και υποδούλωσης της ψυχής στη χειρονακτική εργασία, που την κάνει ανίκανη για την κατάκτηση της αρετής.

Ο ΣΤΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Οι στωικοί πίστευαν ότι ο άνθρωπος εξασφαλίζει την ευδαιμονία μέσω της αρετής, και ενάρετη συμπεριφορά σημαίνει ζωή σύμφωνα με τη φύση. Όλοι οι ζώντες οργανισμοί κατέχουν το ένστικτο της συντήρησης, την ορμή, και αναγνωρίζουν το χρήσιμο από το βλαβερό και αναπτύσσουν την οικείωση, την προσαρμογή δηλαδή στη φύση τους. Κανένας άνθρωπος δεν ξέρει τι του επιφυλάσσει η μοίρα για το μέλλον και ορθό είναι να ακολουθεί τις επιταγές της φύσης, που φροντίζει για το καλύτερο. Φύση και λογική ταυτίζονται. Το να ζει κανείς σύμφωνα με τη φύση, σύμφωνα με τη φύση του και σύμφωνα με τη λογική είναι το ίδιο πράγμα.

Αυτό είναι και το αγαθό της στωικής ευδαιμονίας, ο δρόμος της καλύτερης ζωής και της ωφέλειας. Η αρετή ταυτίζεται με το κυρίαρχο αγαθό και εκφράζει την παρουσία του στο άτομο. Είναι μία και ολοκληρωτική, ο πληθυντικός της δηλώνει διάφορες όψεις της και όποιος την κατέχει δε τη χάνει. Σημασία έχει και να συμπεριφερόμαστε ενάρετα, δηλαδή σκοπός να ‘ναι η προσπάθεια απόκτησης των κατά φύση αγαθών και όχι η ίδια η απόκτηση. Ο τελικός σκοπός του στωικισμού είναι η ηθική τελείωση, που επιτυγχάνεται με τη φυσική και τη λογική. Η φυσική βοηθά στη κατανόηση της δικαιοσύνης, είναι τέχνη σκέψης, τρόπος ζωής βασισμένος στη λογική, μελετά τον εσωτερικό και εξωτερικό λόγο και καταλήγει στην ηθική.

Υπάρχουν και τα πάθη, κίνηση της ψυχής αντίθετη στη φύση και τη λογική. Ο Εκάτωνας διέκρινε τη λύπη, το φόβο, την επιθυμία και την ηδονή. Ουσιαστικά, είναι ασθένεια της ψυχής που γεννά παραλογισμό και παραφροσύνη, δίνοντας συγκατάθεση σε παραστάσεις πλάνης. Ο παθιασμένος άνθρωπος είναι σαν ανώριμο παιδί, χωρίς κρίση να βρει που κρύβονται οι πραγματικοί κίνδυνοι και αγωνίζεται να κερδίσει αγαθά χωρίς αξία. Πρέπει ν’ ακολουθήσει το δρόμο της λογικής για ν’ απελευθερωθεί.

Οι στωικοί αναζήτησαν μια σοφία που θα τους έφερνε στο δρόμο της ισορροπίας. Ο σοφός έχει απαλλαγεί από το πάθος, το δόλο, την αλαζονεία, κρίνει σωστά ζώντας σύμφωνα με τη φυσική λογική. Είναι ύψιστος γνώστης, ελεύθερος, κοινωνικός και χαρακτηρίζεται από πνευματική αταραξία. Τον άνθρωπο επηρεάζουν οι γνώμες που έχει για τα πράγματα, και κάτι τέτοια, όπως ο θάνατος, είναι άξια περιφρόνησης και πρέπει να τον αφήνουν απαθή.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν κομμάτια μιας συμπαντικής πολιτείας, της Κοσμόπολης. Ο σοφός δεν είναι πολίτης μιας πολιτείας, αλλά όλου του κόσμου και βοηθά τον οποιοδήποτε, εάν αυτό είναι σωστό ή δίκαιο. Όλος ο κόσμος είναι μια πόλη, που τα μέλη της συνδέονται, είναι τέκνα της ίδιας αρχής, ζουν κάτω από κοινούς κανόνες δικαίου, με ενιαίο τρόπο ζωής και το ωφέλιμο του συνόλου αποτελεί ωφέλεια του ατόμου. Ο παγκόσμιος νόμος επικρατεί στη φύση και τις πόλεις ταυτόχρονα, καθώς όλοι είναι συμπολίτες σε πολιτείες χωρίς εχθρούς. Αυτές πρέπει να είναι ανοιχτές στις επιδράσεις, σαν την Αθήνα και τη Ρώμη τότε, καθώς οι διάφορες απαγορεύσεις είναι θέμα κουλτούρας και όχι φυσικοί νόμοι.

Οι Στωικοί κατέφυγαν σε αμφισβήτηση νόμων και ηθών, κριτικάροντας τον πολιτικό τοπικισμό, δίνοντας έμφαση στο φυσικό έναντι του συμβατικού, αφού θεμέλιος λίθος είναι ο νόμος του λόγου, που πηγάζει από το θεϊκό. Η στωική θεωρία της παγκόσμιας συμπάθειας και οικειώσεως, έβρισκε αφύσικες τις εθνικές διακρίσεις, βρήκε κοινωνικοπολιτική εφαρμογή στον κοσμοπολιτισμό και θεμελίωσε «το δόγμα του φυσικού νόμου που υπερβαίνει τα πολιτικά σύνορα».

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Ο Πλάτωνας ταξινομεί, με φθίνουσα σειρά, πέντε είδη πολιτευμάτων. Την αριστοκρατία, το ιδανικότερο, αφού κυβερνούν οι φιλόσοφοι-βασιλείς. Ακολουθεί η τιμοκρατία, όπου κυβερνά ο εριστικός και φιλόδοξος άνθρωπος, υποταγμένος στο επιθυμητικό μέρος της ψυχής. Μεταλλάσσεται σε ολιγαρχία, όταν κριτήριο κοινωνικής θέσης και εξουσίας είναι ο πλούτος. Μετά βρίσκεται η δημοκρατία, που χαρακτηρίζεται από ξέχειλη ελευθερία και αδέσμευτη έκφραση γνώμης. Εκφυλιζόμενη, μετατρέπεται στην αγριότερη δουλεία, το τυραννικό πολίτευμα.

Η δημοκρατική πολιτεία, χαρακτηρίζεται σαν παντοπωλείο πολιτευμάτων, αφού λόγω των πολλών εξουσιών που δίνει στους πολίτες είναι σα να περιέχει όλα τα είδη αυτών, για να διαλέξει ο καθένας και να οργανώσει όπως επιθυμεί μια πόλη. Βρίσκουμε κάθε είδος ανθρώπινου χαρακτήρα, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες συμπεριφοράς, μπορεί κανείς να μην υπακούει πουθενά, οι ηγέτες χτίζουν την εξουσία στις φιλίες συμφερόντων και προσφέρουν ισότητα μεταξύ ίσων και άνισων. Κυριαρχεί ένα χάος επιθυμιών, οι αξίες υποβαθμίζονται χάρη των υλικών απολαύσεων, ο έλεγχος αντιμετωπίζεται με καχυποψία και ο ρόλος του κράτους συνίσταται στο να αφήνει το ατομικό συμφέρον να καθορίζει το συνολικό. Αυτός ο δημοκράτης είναι μια μεταβαλλόμενη προσωπικότητα, όπου κυριαρχούν και τα τρία ψυχικά μέρη, μεγάλωσε με λάθος τρόπο και παραμερίζει την οικογένεια του για να κατακτήσει τις υλικές επιθυμίες του. Απείθαρχος, χωρίς τη βοήθεια της τύχης, θα παρασυρθεί σε ακρότητες και θα οδηγηθεί στη ψυχική και σωματική διάλυση. Σ’ αυτό το ανήθικο σκηνικό των φατριών και των συναλλαγών τους, ο δίκαιος και ενάρετος άνθρωπος αρνείται κάθε συμμετοχή στη λειτουργία της κρατικής μηχανής και μένει μακριά ιδιωτεύοντας. Παρά ταύτα νιώθει ευτυχέστερος του άδικου, που θα πλανευτεί από το δημαγωγό και θα βρεθεί στην αγκαλιά της Τυραννίας.

Ο Αριστοτέλης ορίζει έξι τύπους πολιτευμάτων με κριτήριο το σεβασμό προς το νόμο και τα χωρίζει σε δύο κατηγορίες: τα ορθά που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του συνόλου και τα παρεκβατικά που στοχεύουν στο συμφέρον των κυβερνώντων. Στην πρώτη κατηγορία συγκαταλέγονται η βασιλεία και η αριστοκρατία, που την εξουσία ασκούν, ένας ή περισσότεροι, ηθικά ενάρετοι άνθρωποι και η πολιτεία, όπου τα αξιώματα ανατίθενται συνδυάζοντας την αρχή της ελευθερίας και της ισότητας (που ταυτίζονται εδώ), του πλούτου και της αρετής. Στη δεύτερη κατηγορία υπάγονται η τυραννία και η ολιγαρχία, η αρχή δηλαδή του ενός ή περισσότερων προς το ίδιο όφελος και η δημοκρατία που ‘ναι η εξουσία των φτωχών για τους εαυτούς τους.

Από τους πέντε τύπους δημοκρατίας(ανάλογα με τους θεσμούς και το λαό) προκρίνει τη «δημοκρατία των γεωργών». Εφαρμόζεται σε λαούς με γεωργικά ή τεχνικά επαγγέλματα, που λόγω ιδιοσυγκρασίας και επαγγελματικών υποχρεώσεων συνεδριάζουν αραιά και γι ‘ αυτό το λόγο εκλέγουν πρόθυμα ως άρχοντες τους καλύτερους και τους αναθέτουν τη διακυβέρνησή τους. Χείριστη μορφή αποτελεί αυτή που τα διατάγματα εκτοπίζουν τους νόμους, το κύρος των λειτουργών υποβαθμίζεται και αμείβεται η συμμετοχή στις συνελεύσεις. Στις δημοκρατίες δεν πρέπει να επιδιώκεται η συντήρηση αυτού του μέτρου, αλλά να εξασφαλίζεται αλλιώς η ενίσχυση των κατώτερων τάξεων και της ευημερίας τους, γιατί έτσι προσομοιάζει στην τυραννία και επειδή εύκολα οδηγείται από πιο μετριοπαθή σε πιο απόλυτη μορφή, καλό είναι να λαμβάνονται τα μέτρα που εξασφαλίζουν τη μακροβιότητά της.

Οι βουλευτές πρέπει να εκλέγονται ισομερώς απ όλες τις τάξεις και η εκλογή τους να γίνεται ή απ’ όλους τους πολίτες ή από μία μόνο τάξη και το ίδιο δε να συμβαίνει με όσους είναι εκλέξιμοι. Η ανάδειξη αυτή πρέπει να γίνεται με ψηφοφορία ή κλήρο. Κύρια αρχή της δημοκρατίας αναφέρεται το δικαίωμα στην ισότητα, ανεξάρτητα από διαφορές στην αξία ή την ελευθερία. Εάν οι νέοι δημοκράτες ανατραφούν με την ιδέα ότι «ελευθερία σημαίνει κάνω ότι μου αρέσει», θα καταλήξουμε στην περιοδική συμμετοχή ή ολοκληρωτική απουσία του πολίτη από τη διακυβέρνηση και τη χείριστη μορφή πολιτεύματος. Οι δημοκρατικοί πιστεύοντας πως οι ίσοι προς την ελευθερία είναι και απόλυτα ίσοι, καλλιεργούν στους άλλους τον τρόπο σκέψης του επαναστάτη. Η αδιαντροπιά και η θρασύτητα των δημαγωγών θα συνασπίσει τους πλούσιους κατά της κυβέρνησης και θα οδηγήσει σε τυραννία. Αυτό θα αποφευχθεί μόνο εάν ο λαός δεν εξαπατάται, δεν υπάρχει ανισοκατανομή του πλούτου και καταπίεση των άλλων τάξεων, στην πόλη κυριαρχεί το πνεύμα υπακοής στο νόμο και οι κυβερνώντες δεν καταχρώνται το δημόσιο χρήμα.

Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει κατακτήσει τις περισσότερες χώρες του πλανήτη, αλλά εμφανίζει αυξανόμενα σημάδια κρίσης και παρακμής. Το επιχειρηματικό κεφάλαιο επιδιώκει την άνιση αναδιανομή πλούτου και μέσω των οικονομικών συμφερόντων θέτει υπό έλεγχο την πολιτική ζωή, που κυριαρχείται από σκάνδαλα και διαφθορά. Τα δικαιώματα εκπροσώπησης των κοινωνικών ομάδων στο δημόσιο διάλογο και οι κατακτήσεις των λαϊκών κινημάτων κινδυνεύουν να χαθούν, αφού τα συνδικαλιστικά όργανα λειτουργούν, μέσω κομματικοποίησης της πολιτική ζωής, ως φερέφωνα του κόμματος που στηρίζουν. Στη σύγχρονη μεταδημοκρατία η συμμετοχή του πολίτη περιορίζεται στην ελεγχόμενη εκλογική διαδικασία και οι προεκλογικές συζητήσεις διεξάγονται με θέματα εντέχνως προεπιλεγμένα και με τη συνεργασία των όλο και περισσότερο ελεγχόμενων μέσων ενημέρωσης. Οδηγείται σε συρρίκνωση αν όχι εξάλειψη, η απαραίτητη για τις ισορροπίες, μεσαία τάξη και παρουσιάζεται αποστροφή του λαού για τα πολιτικά δρώμενα και τη δημόσια ζωή, αλλά και αύξηση των αντιδραστικών και αντιεξουσιαστικών φωνών. Οι παγκόσμιοι ηγέτες ολοένα και τονίζουν την ανάγκη δημιουργίας της σύγχρονης κοσμόπολης. Κατά τους υποστηρικτές της η ανταλλαγή γλωσσών, ιδεών, τρόπου ζωής και η υιοθέτηση κάποιων εξ’ αυτών κατέστησε αδύνατους τους αποκλεισμούς, τις απαγορεύσεις διακίνησης, θεωρεί αθέμιτα τα σύνορα και εξαίρει το κοινό δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής στον πλανήτη. Η παγκόσμια διακυβέρνηση είναι αυτή που θα εξασφαλίσει την ευημερία και την ασφάλεια των λαών, διατείνονται. Ο χρόνος θα δείξει.

Τhe Donkey

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αριστοτέλης Πολιτικά(Βιβλία Α, Β), μετ. Παπαδής Δ., Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007

Αριστοτέλης Πολιτικά(Βιβλία Γ, Δ, Ε), μετ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Εκδόσεις Κάκτος Αθήνα 1997

Γιαλκέτσης Θ., Θρίαμβος και παρακμή ενός ιδεώδους, Εκδόσεις Τεγόπουλος, Αθήνα 2007

Μανιάτης Γ., Σύντομη εισαγωγή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ΕΑΠ, Πάτρα 2008

Κείμενα αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, ΕΑΠ, Πάτρα 2000

Brun J., O στωικισμός, μετ. Βασιλείου Σ., Εκδόσεις Δαίδαλος Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2007

Coleman J., Ιστορία της Πολιτικής Σκέψης, μετ. Χρηστίδης Γ., επιμ. Βαλλιάνος Π., Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2005

Ross W., Αριστοτέλης μετ. Μήτσου Μ., Εκδόσεις ΜΙΕΤ, Αθήνα 1993

Sharples R., Στωικοί, Επικούρειοι και Σκεπτικοί-Μια εισαγωγή στην ελληνιστική φιλοσοφία, μετ. Αβραμίδης Γ.-Λυπουρλή Μ., επιμ. Καούκη Κ., Εκδόσεις Θύραθεν, Θεσσαλονίκη 2002

donkihotes