Θουκυδίδης: τα 3 κριτήρια για μια ελεύθερη πολιτεία

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη μια πόλη (μια χώρα θα λέγαμε σήμερα) είναι ελεύθερη όταν είναι αυτόνομη, αυτόδικη και αυτοτελής.

Τα Ορφικά Μυστήρια

Τα Ορφικά Μυστήρια κυριάρχησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στον αρχαίο κόσμο και κατέχουν ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις αρχαίες Ελληνικές τελετουργίες.

Ιδρυτής των μυστηρίων θεωρείται ο Ολύμπιος Ορφεύς, υιός του Οιάγρου και της Μούσας Καλλιόπης. Γεννήθηκε στην Πίμπλεια της Πιερίας την 13-14η χιλιετία π.Χ. και υπήρξε μία ιδιαίτερα πολυσχιδής προσωπικότητα: λέγεται ότι έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία, ότι εφηύρε την λύρα και ήλθε σε επαφή με τους Καβείρους της Θράκης από τους οποίους επηρεάστηκε.

Επίσης παροιμοιώδης έμεινε ο έρωτας του για την Ευρυδίκη για την οποία κατέβηκε ως τον Άδη για να την πάρει πίσω από το βασίλειο του Πλούτωνα. Η συνολική θεώρηση των Ορφικών αποδεικνύει πως ο Ορφέας ήταν όντως υπαρκτό πρόσωπο και όχι απλά το αποκύημα της φαντασίας ορισμένων.

Τα Ορφικά Μυστήρια ξεκίνησαν από τα Βορειοελλαδικά βουνά, σε μια εποχή που ο Διόνυσος ο κατ' εξοχήν Θεός των μυστηρίων, λατρευόταν σαν Θεότητα της Σελήνης (Φεγγαροθεός). Δημιουργώντας τα Μυστήρια ο Ορφέας ένωσε τη θρησκεία του Δία με εκείνη του Διονύσου.

Οι μυημένοι έπαιρναν από τις διδασκαλίες του τις μεγάλες αλήθειες που το θαυματουργό τους Φως έφτανε μέχρι το λαό με την μορφή ενός πέπλου προσιτού και ανακατεμένου με την ποίηση και τις δημόσιες τελετές. Μεγάλος Ιερέας του Δια και εξέχων Μύστης της Θράκης, ο Ορφέας έγινε για τους μυημένους ο μεγάλος Αποκαλυπτής του Ουρανίου Διονύσου.

Οι τελετές των Ορφικών λάμβαναν μέρος την νύκτα. Η ουσία των Μυστηρίων είναι η μετάβαση από το σκότος στο φως με διάφορους αλληγορικούς και συμβολικούς τρόπους.
Στο άδυτο του ναού ο Ιεροφάντης άναβε την τελετουργική Πυρά από μία συνεχώς καίουσα Ιερά Πηγή και εμφανιζόταν μπροστά στους μυημένους. Οι ναοί των Ορφικών είτε ήταν κτιστοί, είτε απλά σπήλαια.

Ένα άλλο μέρος της Ορφικής φιλοσοφίας αποτελούν και οι Ορφικοί Ύμνοι που ψάλλονταν κατά τις τελετές.

Είναι πανάρχαιοι και οι παλαιότεροι ανάγονται στην 11η χιλιετία π.Χ. Εξυμνούν διάφορες θεότητες και δίνουν πλήθους στοιχείων για την Ορφική Κοσμολογία, όπως: την γέννεση του Σύμπαντος από μια έκρηξη, την θεωρία του Κοσμικού Ωού (άποψη πως ο κόσμος γεννήθηκε από ένα αυγό), την πίστη στην Συμπαντική Αρμονία, την αναφορά στο Ζωδιακό Κύκλο, καθώς και πλήθος αστρονομικών γνώσεων όπως την ύπαρξη του Πολικού Αστέρα, τις Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια.

Η Αρχαία Ελληνική Θεολογία προήλθε από τους Ορφικούς και επηρέασε τόσο τον Πυθαγόρα όσο και τον Πλάτωνα. Ο Πλάτων μάλιστα στα κείμενα του ονομάζει τον Ορφέα «Θεολόγο».

Ο λόγος του Ορφέα λοιπόν προχώρησε μετά τον θάνατό του με τρόπο μυστηριώδη μέσα στις φλέβες του Ελληνισμού από τις μυστικές αρτηρίες των Ιερών και τον έκανε Μύστη.
Οι Θεοί έμειναν σύμφωνοι με τον λόγο του, όπως μέσα σε έναν ναό ο χορός των μυημένων συμφωνεί με τους ήχους μιας αόρατης λύρας. Έτσι η ψυχή του Ορφέα έγινε η ψυχή της Ελλάδος.


Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις

Ποιος και με ποιο τρόπο έδωσε τα ονόματα σε κάθε τι γύρω μας ; Είναι το καθεαυτό αντικείμενο το ίδιο όταν αλλάζει η ονομασία του ; η διαφορετική ονομασία για το ίδιο πράγμα αλλάζει το καθεαυτό (ιδεατό) αντικείμενο; Η άποψη του Σωκράτη από το εκπαιδευτικότατο βιβλίο του Πλάτωνος με τίτλο "Κρατύλος" σχετικά με τις ονομασίες :

(απόσπασμα από το έργο "Κρατύλος" του Πλάτωνος)

Σωκράτης.
Τότε λοιπόν του νομοθέτου το έργον χρησιμοποιεί ο διδακτικός όταν
μεταχειρίζεται το όνομα.

Ερμογένης.
Αυτό φρονώ.

Σωκράτης.
Νομοθέτης δε σου φαίνεται ότι είναι πας άνθρωπος, ή εκείνος που
κατέχει την τέχνην;

Ερμογένης.
Εκείνος που κατέχει την τέχνην.

Σωκράτης.
Επομένως δεν είναι δουλειά του καθενός, Ερμογένη μου, να θέση
όνομα, αλλά κανενός ονοματουργού. Αυτός δε, καθώς φαίνεται, είναι
ο νομοθέτης, ο οποίος ωρισμένως είναι από όλους τους τεχνίτας ο
σπανιώτερος εις τον κόσμον.

Ερμογένης.
Έτσι φαίνεται.

Σωκράτης.
Έλα τόρα λοιπόν σκέψου, πού αποβλέπει ο νομοθέτης όταν θέτη το
όνομα. Κάμε δε αναδρομικήν σκέψιν εις τα προηγούμενα. Εις τι
αποβλέπει ο τεχνίτης όταν κατασκευάζη την σαΐταν; Μήπως δεν
αποβλέπει προς έν πράγμα με τοιούτον σχήμα, ώστε να είναι
πλασμένον διά να υφαίνη;

Ερμογένης.
Πολύ ορθά.

Σωκράτης.
Και λοιπόν αν σπάση εις τα χέρια του η σαΐτα την ώρα που την
κατασκευάζει, άρα γε όταν θα κάμη άλλην θα αποβλέπη προς την
σπασμένην, ή προς εκείνην την μορφήν της σαΐτας σύμφωνα με την
οποίαν κατεσκεύαζε και εκείνην που έσπασεν;

Ερμογένης.
Προς εκείνην την μορφήν, νομίζω εγώ.

Σωκράτης.
Τότε λοιπόν δεν είναι το δικαιότερον από όλα, εκείνην να
ονομάσωμεν καθ' εαυτό σαΐταν;

Ερμογένης.
Αυτήν την γνώμην έχω.

Σωκράτης.
Δεν πρέπει λοιπόν, όταν πρόκειται να κατασκευάσωμεν σαΐτα διά
λεπτόν φόρεμα, ή χονδρόν, ή λινόν, ή μάλλινον ή οποιονδήποτε
άλλο, όλαι μεν αι σαΐται να έχουν την μορφήν της σαΐτας,
οποιαδήποτε όμως είναι φύσει η καλλιτέρα διά το καθέν, αυτής το
σχήμα να αποδώσωμεν εις έκαστον τοιούτον εργαλείον;

Ερμογένης.
Μάλιστα.

Σωκράτης.
Λοιπόν και διά τα άλλα όργανα ο ίδιος δεν είναι ο τρόπος της
κατασκευής; Δηλαδή πρέπει να εύρη τις ποίον είναι το εκ φύσεως
πλασμένον όργανον διά το καθέν και να το αποτυπώση εις εκείνην
την ύλην από την οποίαν κατασκευάζει αυτό το έργον, όχι όπως του
κατέβη αλλ' όπως το απαιτεί η φύσις του πράγματος. Παραδείγματος
χάριν πρέπει, καθώς είπαμεν, να γνωρίζη να αποτυπώνη εις τον
σίδηρον εκείνο το τρύπανον το οποίον είναι εκ φύσεως κατάλληλον
δι' έκαστον πράγμα.

Ερμογένης.
Πολύ ορθά.

Σωκράτης.
Και την εκ φύσεως κατάλληλον δι' έκαστον πράγμα σαΐταν να την
αποτυπόνη εις το ξύλον.

Ερμογένης.
Αυτό είναι.

Σωκράτης.
Διότι δι' έκαστον είδος υφάσματος, καθώς είπαμεν, είναι εκ φύσεως
κατάλληλος και μία σαΐτα και τάλλα εργαλεία κατά τον ίδιον
τρόπον.

Ερμογένης.
Μάλιστα.

Σωκράτης.
Αι λοιπόν, αγαπητέ μου φίλε, και το εκ φύσεως κατάλληλον όνομα
δι' έκαστον πράγμα ο νομοθέτης εκείνος πρέπει να γνωρίζη να το
αποτυπώση εις τους φθόγγους και τας συλλαβάς, και αποβλέπων προς
εκείνο το καθ' εαυτό όνομα να κατασκευάζη και να αποτυπόνη όλα τα
ονόματα, εάν θέλη να είναι έγκυρος ονοματοθέτης; Εάν δε πας
νομοθέτης δεν αποτυπόνη εις τας ιδίας συλλαβάς, τούτο δεν πρέπει
να επηρεάση την γνώμην μας. Διότι ούτε πας σιδηρουργός εις τον
ίδιον χαλκόν αποτυπόνει, όταν προς τον ίδιον σκοπόν κατασκευάζη
το ίδιον όργανον, είτε εδώ εργάζεται είτε εις τους βαρβάρους. Δεν
είναι έτσι;

Ερμογένης.
Πολύ μάλιστα.

Σωκράτης.
Λοιπόν δεν θα κρίνης το ίδιον και διά τον νομοθέτην, είτε είναι
εδώ είτε εις τους βαρβάρους, ότι δηλαδή, εν όσω αποδίδει την
μορφήν του ονόματος η οποία αρμόζει εις έκαστον πράγμα δι'
οποιωνδήποτε συλλαβών, δεν είναι διόλου κατώτερος νομοθέτης αυτός
εδώ παρά ο άλλος που είναι οπουδήποτε αλλού;

Ερμογένης.
Βεβαιότατα.



[Σχολιασμός] : Βλέπουμε, ότι ο Σωκράτης παρομοιάζει τον σιδηρουργό με τον ονοματολόγο και το αντικείμενο της τέχνης : δηλαδή (έστω) το χαλκό με το αντικείμενο της τέχνης του ονοματολόγου δηλαδή το όνομα. Όπως λοιπόν ο σιδηρουργός έχει μία νοητή - καθεαυτή ιδέα - για το αντικείμενο που θέλει να φτιάξει και λαμβάνει τμήματα μετάλλου ........ έτσι και ο ονοματολόγος έχει μία νοητή -καθεαυτή ιδέα για το αντικείμενο που θέλει να ονομάσει και λαμβάνει τμήματα της λέξης , δηλαδή τις συλλαβές. Αν το αντικείμενο σπάσει ... αυτό δε σημαίνει ότι η νοητή ιδέα άλλαξε , αυτό που έγινε είναι ότι έσπασε το αντικείμενο. Έτσι λοιπόν ο σιδηρουργός μπορεί να ξαναφτιάξει το αντικείμενο σύμφωνα με την νοητή ιδέα η οποία παραμένει αναλλοίωτη.

Αντίστοιχα αν ένα όνομα "σπάσει" (χάσει δηλαδή την αρχική σημασία του) αυτό δε σημαίνει ότι η καθεαυτή αρχική έννοια αλλοιώθηκε. Αυτό που έγινε είναι ότι άλλαξε η σημασία του ονόματος. Παράδειγμα: Η λέξη άγγελος στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε αυτό που σήμερα ονομάζουμε αγγελιοφόρο. Σήμερα έχει αλλάξει η αρχική σημασία της λέξης άγγελος και σημαίνει τον άγγελο του Θεού. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχει αλλάξει η αρχική - καθεαυτή έννοια του άγγελου ή του αγγελιοφόρου, απλά σήμερα λέμε αγγελιοφόρος, για να περιγράψουμε την ίδια έννοια που στην αρχαιότητα περιέγραφαν με τον όρο άγγελος.

Γιαυτό και ο Σωκράτης λέει :

Εάν δε πας νομοθέτης δεν αποτυπόνη εις τας ιδίας συλλαβάς, τούτο δεν πρέπει να επηρεάση την γνώμην μας. Διότι ούτε πας σιδηρουργός εις τον ίδιον χαλκόν αποτυπόνει, όταν προς τον ίδιον σκοπόν κατασκευάζη
το ίδιον όργανον, είτε εδώ εργάζεται είτε εις τους βαρβάρους.

Δηλαδή στους βάρβαρους , π.χ. στους άγγλους που μιλούν την βαρβαρικήν αγγλικήν Εικόνα το όνομα άγγελος είναι "angel" και σημαίνει τον άγγελο (εννοείτε) του Θεού. Ο αγγελιοφόρος αντίστοιχα στην βαρβαρίζουσα αγγλική είναι "messenger" (όχι ΜΣΝ) ....άρα έχει χαθεί πλήρως η αρχική έννοια του άγγελος ως αγγελιοφόρος - στην αγγλική.

αυτό όμως δεν πρέπει να επηρεάζει τη γνώμη μας - όπως λέει και ο Σωκράτης. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να έχουμε ξεκάθαρη την καθεαυτή ιδέα, δηλαδή όταν εμείς λέμε άγγελος να ξεκαθαρίζουμε και να κατανοεί ο άλλος το ίδιο (τον άγγελο του Θεού) (angel), διότι αν κατανοεί τον άγγελο (όπως τον όριζαν οι αρχαίοι) ως "αγγελιοφόρο" τότε δεν επικοινωνούμε με αποτέλεσμα να παρεξηγούμαστε.

Το ερώτημα είναι, ποια ονόματα είναι ευστοχότερα; Τα αρχαία ή τα σύγχρονα ; Δηλαδή χρησιμοποιούμε ονόματα που αντιπροσωπεύουν την καθεαυτό αρχική ιδέα ; ή μήπως χρησιμοποιούμε "σπασμένα" ονόματα, που έχουν χάσει δηλαδή την αρχική καθεαυτή έννοια τους ;

άλλωστε ο όρος "άγγελος" δεν υποδηλώνει κανονικά τη φύση του πλάσματος (με την αρχαιοελληνική έννοια) , αλλά ότι είναι "αγγελιοφόρος" του Θεού. Συνεπώς στις μέρες μας η αρχική καθεαυτή ονομασία έχει αλλοιωθεί σε σχέση με την καθεαυτό ιδέα -> αφού ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει την έννοια του αγγελιοφόρου του Θεού, αλλά θεωρεί ότι ο άγγελος σαν όρος υποδηλώνει συγκεκριμένα τα πτερωτά πλάσματα του Θεού.

Τι λέει πάνω σε αυτό ο Σωκράτης ;

Και λοιπόν αν σπάση εις τα χέρια του η σαΐτα την ώρα που την κατασκευάζει, άρα γε όταν θα κάμη άλλην θα αποβλέπη προς την σπασμένην, ή προς εκείνην την μορφήν της σαΐτας σύμφωνα με την οποίαν κατεσκεύαζε και εκείνην που έσπασεν;

Ερμογένης.
Προς εκείνην την μορφήν, νομίζω εγώ.


Ουσιαστικά μας λέει ότι αν μία λέξη χάσει το νόημα της (σπάσει με την πορεία των ετών), τότε δεν πρέπει να αποβλέπουμε προς την σπασμένη αλλά προς την καθεαυτή αρχική έννοια.


Η Φθινοπωρινή Ισημερία και τα Ελευσίνια Μυστήρια

Τα ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ αποτελούν αναμφισβήτητα ένα από τους πιο ιερούς και σεβαστούς θεσμούς, ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού.

Αμφίπολη, η Αλεξάνδρεια της Ελλάδας;

Η Αρχαία Αμφίπολη. Ψηφιακή αναπαράσταση
Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από τους Αθηναίους, συγκεκριμένα από τον στρατηγό Άγνωνα, το 438 π.Χ. . Η πόλη-κράτος των Αθηνών εκείνη την περίοδο βρίσκεται στη χρυσή εποχή της ανάπτυξής της. Για την κοινωνική προστασία των φτωχότερων και ακτήμονων τάξεων του αττικού πληθυσμού, αλλά και για την κατοχύρωση της αθηναϊκής κυριαρχίας μέσα στην περιοχή της μεγάλης αθηναϊκής συμμαχίας που είχε σχηματίσει, ίδρυε διάφορες αποικίες και κληρουχίες. Η διαφορά τους είναι ότι, ενώ οι αποικίες οργανώνονταν ως ανεξάρτητες πολιτείες με ιδιαίτερη νομοθεσία κατά τα πρότυπα των παλαιών αποικιών της αρχαϊκής εποχής, οι κληρουχίες είχαν άρρηκτη πολιτική εξάρτηση από το αθηναϊκό κράτος. Οι κληρούχοι διατηρούσαν τα δικαιώματά τους ως Αθηναίοι πολίτες και η περιοχή τους ήταν τμήμα της αθηναϊκής επικράτειας. Τέτοια κληρουχία ήταν η Αμφίπολη, η οποία είχε αττική φρουρά που διοικούνταν από φρούραρχο.

Η περιοχή που ιδρύθηκε η νέα πόλη ήταν γνωστή από τον 6 αι. π.Χ. και ανήκε στους Εδωνίτες της Θράκης και ονομαζόταν «Εννέα Οδοί». Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο Ξέρξης κατά την εκστρατεία του στην Ελλάδα το 480 π.Χ., καθώς περνούσε τις γέφυρες του Στρυμόνα, έθαψε ζωντανά εννέα νεαρά αγόρια και κορίτσια ως θυσία. Η περιοχή αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την Αθήνα, γιατί έλεγχε την πλούσια ενδοχώρα του πλωτού εκείνη την εποχή ποταμού Στρυμόνα, αλλά και των μεταλλείων χρυσού και ασημιού του όρους Παγγαίου. Πήρε την ονομασία Αμφίπολη, ίσως γιατί ήταν χτισμένη μεταξύ του ποταμού Στρυμόνα και της λίμνης Κερκινίτιδας, η οποία μόλις το 1930 αποξηράνθηκε, γιατί είχε καταντήσει έλος επικίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων της περιοχής.

Η Αρχαία Αμφίπολη
Το πόσο σημαντική πόλη ήταν φαίνεται από το πάθος των  Αθηναίων να την ανακαταλάβουν, όταν την έχασαν. Το 424 π.Χ. η πόλη, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, έπεσε στα χέρια των Σπαρτιατών, όπως η Θεσσαλία και οι περισσότερες πόλεις της Χαλκιδικής. Ο Αθηναίοι προσπάθησαν να την πάρουν με στρατό που στάλθηκε από τη Θάσο με αρχηγό τον κατοπινό μεγάλο ιστορικό Θουκυδίδη. Λόγω της αποτυχίας ο ιστορικός εξορίστηκε (και από την εξορία άρχισε να γράφει την ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου). Οι Αθηναίοι όμως δεν ξέχασαν την Αμφίπολη και το 423/22 έστειλαν τον Κλέωνα, το νέο ήρωα της αττικής δημοκρατίας, ο οποίος όμως σκοτώθηκε, όπως και ο σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, για τον οποίο οι Αμφιπολίτες ίδρυσαν γι’ αυτόν μνημείο στην αγορά τους και του απένειμαν ηρωικές τιμές.

Τελικά οι Σπαρτιάτες την κράτησαν, παρόλο  που η Αθήνα την απαιτούσε. Οι απαιτήσεις των Αθηναίων για την επικύρωση των αξιώσεών της πάνω στην πολύ σημαντική πόλη της Αμφίπολης συνεχίστηκε κατά την περίοδο της δεύτερης αττικής συμμαχίας (386 πΧ.-371π.Χ.), αλλά και την περίοδο της θηβαϊκής ηγεμονίας (371π.Χ.-362π.Χ.) χωρίς όμως πάλι αποτέλεσμα.

Το αρχαίο Γυμνάσιο Αμφίπολης
Με την Αμφίπολη ασχολήθηκε στη συνέχεια ο Φίλιππος Β΄, ο νέος και φιλόδοξος βασιλιάς της Μακεδονίας. Παίρνοντας το θρόνο και, επειδή κινδύνευε το βασίλειο από τους Ιλλυριούς, τους Παίονες και τους Θράκες, για να πάρει με το μέρος του τους Αθηναίους, προβαίνει σε μια θεαματική ενέργεια. Παραιτείται από την Αμφίπολη. Όταν όμως ο Φίλιππος απαλλάχτηκε από τους κινδύνους, κατέλαβε την Αμφίπολη αιφνιδιαστικά το 357 π.Χ. . Έκτοτε η πόλη αποτέλεσε αναπόσπαστο τμήμα της μακεδονικής μοναρχίας καθ’ όλη τη διάρκειά της, όντας ένας σπουδαίος κόμβος στον κάτω ρου του ποταμού Στρυμόνα. Φτιάχτηκε εκεί νομισματοκοπείο και ναυπηγείο. Ήταν σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων και τα 160 πολεμικά πλοία της εκστρατείας του Μ. Αλέξανδρου ξεκίνησαν από την Αμφίπολη. Γι’ αυτό ο μεγάλος στρατηλάτης σκόπευε να ανεγείρει έναν μεγαλοπρεπή ναό στην πόλη για να την τιμήσει για το παραπάνω γεγονός. Άλλωστε ήταν και ο ίδιος θαυμαστής της, όπως αναφέρει ο Διόδωρος Σικελιώτης.

Αργότερα μάλιστα έποικοι ίδρυσαν πόλη με το όνομα Αμφίπολη, την ελληνιστική περίοδο, με προτροπή του Σέλευκου, στις όχθες του Ευφράτη ποταμού!

Με την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Ρωμαίους η Αμφίπολη έγινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η πόλη ορίστηκε πρωτεύουσα μίας από τις τέσσερις διοικητικές περιφέρεις στις οποίες χώρισαν οι Ρωμαίοι τη Μακεδονία, τις επονομαζόμενες μερίδες (οι άλλες τρεις ήταν η Θεσσαλονίκη, η Πέλλα και η Πελαγονία). Η μερίδα της στην συνέχεια ενσωματώθηκε στην επαρχία της Θράκης. Από την πόλη διερχόταν η περίφημη Εγνατία οδός.

Μετά τις επιδρομές των Σλάβων στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. η Αμφίπολη ερήμωσε σταδιακά για να εγκαταλειφθεί εντελώς τον 8ο αιώνα μ.Χ., όταν οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην κοντινή παραθαλάσσια πόλη Ηιώνα, που πλέον είχε μετονομαστεί από τους Βυζαντινούς σε Χρυσόπολη.

Πολύ κουβέντα γίνεται αν ο εντυπωσιακός τάφος που ανακαλύφθηκε σε κοντινό λόφο της αρχαίας Αμφίπολης είναι του Μ. Αλέξανδρου. Μετά το θάνατό του, το σώμα του το πήρε ο στρατηγός του, ο Πτολεμαίος και το έφερε στη Μέμφιδα της Αιγύπτου (σημερινό Κάιρο) και, στη συνέχεια, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου τοποθετήθηκε για πρώτη φορά σε ένα τάφο και στη συνέχεια τοποθετείται σε ένα δεύτερο τάφο. 

Το σώμα του Αλεξάνδρου στη συνέχεια θα το δουν μία σειρά από γνωστά ονόματα της παγκόσμιας ιστορίας, συμπεριλαμβανομένων του Ιούλιου Καίσαρα και του Οκταβιανού Αυγούστου. Ο Καρακάλλας, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας στις αρχές του τρίτου αιώνα μ.Χ., φαίνεται να έχει δει, αν όχι το σώμα του, τον τάφο του σίγουρα το 215 μ.Χ. . Κάπου στα μέσα του 4 αι. μ.Χ. με τις καταστροφές των φανατικών χριστιανών στην Αίγυπτο το σώμα και ο τάφος φαίνεται να έχουν εξαφανιστεί χωρίς ίχνος. Κάποιοι ανέφεραν ότι ο τάφος, έτσι κι αλλιώς, υπήρχε τον 16ο ή τον 17ο αιώνα μ.Χ. !. Από τις αρχές του 19ου αιώνα, υπήρξαν ανακοινώσεις από επτά ευρήματα του τάφου του Αλέξανδρου. Κάθε ένα από αυτά έχει αποδειχθεί ότι ήταν λανθασμένα.

Μία πιθανότητα είναι να είναι της Ρωξάννης και του γιου και διαδόχου του Μ. Αλέξανδρου, Αλέξανδρου Δ΄ , αν και ο τάφος του μικρού διαδόχου βρέθηκε και στην Βεργίνα (αρχαίες Αιγές). Στην Αμφίπολη ζούσαν τα τελευταία χρόνια περιορισμένοι η σύζυγος του μεγάλου στρατηλάτη και ο γιος της και διάδοχος από τον στρατηγό Κάσσανδρο.

Όταν οι στρατηγοί του Μ. Αλέξανδρου υπέγραψαν συνθήκη, ο Κάσσανδρος βρέθηκε σε μειονεκτική θέση. Έπρεπε να κρατήσει την εξουσία της Μακεδονίας μόνο για όσο χρονικό διάστημα χρειαζόταν μέχρι να ενηλικιωθεί ο έφηβος Αλέξανδρος Δ΄. Ο όρος αυτός όμως ήταν η θανατική καταδίκη για τον τελευταίο διάδοχο του οίκου των Αργεαδών. Το 310/09 π.Χ. η Ρωξάννη και ο γιος της δολοφονούνται στην Αμφίπολη κατ’ εντολή του Κάσσανδρου.

Τέλος η Αμφίπολη ήταν η γενέτειρα των ναυάρχων και φίλων του Μ. Αλέξανδρου Νέαρχου, Ανδροσθένη και Λαομέδοντα και θα μπορούσε να είναι μνημείο προς τιμή τους.


Γιάννης Σιατούφης

Πυθαγόρας: Ο σοφός στη δυσκολία φαίνεται

Η ευτυχία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η χρήση της Αρετής στην ελπίδα και τη δυστυχία.

Πρέπει, πραγματικά, να θεωρείται ο πιο άτυχος των ανθρώπων εκείνος που δεν έχει μάθει πως να αντέχει τη δυστυχία.

Κανένα ανθρώπινο ατύχημα δεν πρέπει να είναι απρόσμενο από εκείνους που είναι προικισμένοι με διάνοια. Να αντιμετωπίζεις τις ατυχίες σου με δύναμη και πολλή αξιοπρέπεια. Μη βλασφημείς και μην παραπονιέσαι αν η τύχη δεν σε έχει ευνοήσει, ή αν τα πράγματα έχουν πάει στραβά.

Αυτά μόνο τείνουν να κάνουν τα πράγματα χειρότερα και όχι να τα βελτιώσουν. Σταμάτησε τα δάκρυά σου, διαφύλαξε την ηρεμία σου και κάνε ότι περνάει από το χέρι σου για να επανορθώσεις. Είναι μεγάλο πράγμα να είσαι σοφός εκεί όπου οφείλεις, σε καταστροφικές συνθήκες.

Συχνά , οι ανόητοι γίνονται σοφοί, κάτω από την πίεση των δυστυχιών.Εφ’ όσον είμαστε άνθρωποι δεν πρέπει να περιγελούμε αλλά να θρηνούμε για τις συμφορές των άλλων. Πάνω απ’ όλα τα πράγματα , να σέβεσαι τον εαυτό σου. Να συμπεριφέρεσαι όπως ταιριάζει σ’ ένα Γιό του Θεού.

Και ως τέτοιος, μη σκέφτεσαι με μικροπρέπεια ούτε με εκφυλισμό, σχετικά με τον εαυτό σου, ούτε να κρύβεις σκοτεινές σκέψεις. Εκείνος που έχει Φως μέσα του έχει μια λαμπρή μέρα, αν και περιβάλλεται από το σκοτάδι. Στον ευγενή όλα τα πράγματα είναι αγνά. Όλα τα σημεία του ανθρώπου, όπως εκείνα ενός αγάλματος, οφείλουν να είναι όμορφα.

Να σκέφτεσαι όλα τα σημεία του σώματός σου ως ωραία και κανένα ως χαμηλό ή ταπεινό. Να φέρεσαι στον εαυτό σου σαν να είναι ελεύθερος άνθρωπος, με το να θυμάσαι ότι κανένας δεν είναι ελεύθερος αν δεν έχει κυριαρχία στον εαυτό του. Η ελευθερία είναι η ονομασία της Αρετής. Η σκλαβιά της κακίας. Είναι αναγκαίο να κάνουμε πόλεμο μόνο με πέντε πράγματα: στις αρρώστιες του σώματος, στην άγνοια του πνεύματος, στα πάθη του σώματος, στα στραβά της πόλης και στη διχόνοια των οικογενειών.

Πυθαγόρας

Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα

Η λέξη αγώνας για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε αρχικά, συγκέντρωση πολλών ανθρώπων. Αργότερα σήμαινε και τον τόπο συγκέντρωσης, κι έπειτα κάθε αγώνισμα που τελούνταν στους χώρους αυτούς.

Ο Μύθος του Ερμαφρόδιτου

Ο Ερμαφρόδιτος παρουσιάζεται στην ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία και τέχνη ως το ον που έχει ταυτόχρονα τα χαρακτηριστικά και των δύο φύλων.

Οι Προφητείες του Πλάτωνα για τον 21ο Αιώνα

Ο Πλάτωνας γεννήθηκε το 428 π.X., το μήνα Θαργηλίωνα (Μάιος) και καταγόταν από αρχοντική γενιά. Είχε πάρει μουσική και γυμναστική αγωγή και είχε πολύ καλές μαθηματικές γνώσεις. Ήταν μαθητής του Σωκράτη και το γεγονός ότι το 399 π.Χ. ο Δάσκαλός του καταδικάστηκε να πιει το κώνειο, ήταν ένα πολύ συνταρακτικό χτύπημα για την ελεύθερη και ανήσυχη ψυχή του. Κατάλαβε ότι η πολιτική της πατρίδας του δημιουργούσε ένα αγεφύρωτο χάσμα για τη φιλοσοφική, ελεύθερη και ανήσυχη σκέψη που πρέσβευε ο ίδιος και ξεκίνησε να ταξιδεύει.

Στην Κάτω Ιταλία γνώρισε τον Πυθαγορισμό, στην Αίγυπτο μυήθηκε στα Μυστήρια των Πυραμίδων και  ήταν Αρχιεροφάντης στα Ελευσίνια Μυστήρια. Στις Συρακούσες προσπάθησε να ιδρύσει την ιδανική του πολιτεία, άλλα έπεσε θύμα των ραδιουργιών της αυλής του Βασιλιά και μόλις που γλίτωσε τη ζωή του. Στην Αθήνα ίδρυσε τη δική του σχολή-Ακαδημία, η οποία κράτησε σχεδόν χίλια χρόνια, μέχρι το 529 μ.Χ. και την πλήρη επικράτηση του Χριστιανισμού.

Διασώθηκαν αρκετά έργα του όπως οι «Νόμοι», το «Συμπόσιο», η «Πολιτεία» και αρκετά άλλα που επηρέασαν όλους του μετέπειτα Φιλόσοφους και Επιστήμονες. Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται στο 7ο κεφάλαιο της «Πολιτείας», στο οποίο ο Πλάτωνας παρομοιάζει τον κόσμο που ζούμε σαν μια σκοτεινή σπηλιά.

Ας δούμε περιληπτικά αυτήν την αρχαία παραβολή, η οποία μοιάζει πάρα πολύ με τον τρόπο που λειτουργεί ο σημερινός πολιτισμός, αν και έχουν περάσει 2.500 χρόνια από τότε που γράφτηκε.

H αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα
Υπάρχει μια μεγάλη σπηλιά, σκοτεινή, που μέσα της κατοικούν πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι ονομάζονται δεσμώτες. Είναι δεμένοι στις θέσεις τους και δεν μπορούν να κοιτάξουν γύρω τους. Πίσω τους κυκλοφορούν διάφοροι άνθρωποι οι οποίοι κουβαλάνε κάποια αντικείμενα, έμψυχα και άψυχα. Το φως που έρχεται από την είσοδο της σπηλιάς περνά μέσα από αυτά τα αντικείμενα και δημιουργεί σκιές μπροστά στα μάτια των ανθρώπων - δεσμωτών. Αφού λοιπόν δεν μπορούν να κοιτάξουν γύρω τους ούτε και πίσω τους, λόγω των δεσμών που τους καθηλώνουν, δέχονται ως πραγματικότητα μόνο ό,τι βλέπουν μπροστά τους, δηλαδή τις σκιές. Όλο αυτό το σκηνικό είναι στημένο με τέτοιο τρόπο, ώστε οι άνθρωποι-δεσμώτες να ζουν μέσα στο σκοτάδι, έχοντας μια ψεύτικη εικόνα για την πραγματικότητα. Είναι δε τα δεσμά τους τόσο δυνατά, που τους καθηλώνουν ακίνητους, χωρίς να μπορούν να κάνουν την παραμικρή κίνηση ελευθερίας για να ανακαλύψουν την πραγματική αλήθεια. Αυτή η εικόνα μοιάζει πολύ με αυτήν της σημερινής μας κοινωνίας. Ο άνθρωπος διαμορφώνεται και μεγαλώνει με μοναδικό στόχο την απόκτηση υλικών αγαθών (σκιές), χωρίς να του δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργήσει αρετές και αξίες για να μπορέσει να ονειρευτεί μεγάλα ιδανικά και πνευματικά Ιδεώδη.

Οι Αρετές και οι Ανθρώπινες αξίες παρουσιάζονται με τέτοιο τρόπο και είναι τόσο καλά καλυμμένες με το πολύχρωμο και πολυτελές περιτύλιγμα που τις περιβάλει, που ο άνθρωπος του 21ου αιώνα μένει τελείως επιφανειακός. Ασχολείται τόσο πολύ με αυτό το περιτύλιγμα, που δεν βάζει ανώτερους στόχους, ούτε βλέπει την πραγματικότητα. Ζει μια ζωή εγκλωβισμένος ανάμεσα στις σκιές που κάποιοι του επέβαλαν ως πραγματικότητα, λέγοντάς του ότι δεν υπάρχει τίποτε πίσω από αυτό το ωραίο περιτύλιγμα. Έτσι μένει δούλος των αφεντικών της σπηλιάς κι εφ’ όσον πιστεύει στις σκιές, γίνεται σκιά του πραγματικού του εαυτού.

Συνεχίζοντας ο Πλάτωνας αναφέρει πως υπάρχει και η περίπτωση να καταφέρει κάποιος άνθρωπος να σπάσει τα δεσμά του και να κοιτάξει πίσω του, εκεί από όπου έρχεται το φως. Στην αρχή θα τυφλωθεί από την επαφή του με το φως. Κι αν ανάγκαζε κάποιος  αυτόν τον άνθρωπο να ζήσει κάτω από τη φωτεινότητα του ήλιου, έξω από τη σπηλιά, τότε θα τρελαινόταν.

Χρειάζεται λοιπόν να προχωρήσει σιγά σιγά κι έτσι θα καταφέρει να συνηθίσει, να αντιληφθεί ότι ο αληθινός κόσμος βρίσκεται έξω από τη σπηλιά κι ότι οι σκιές που εκείνος θεωρούσε ως πραγματικότητα είναι απλώς αντανάκλαση του φωτός του ήλιου. Αυτή η ανακάλυψη θα τον μετατρέψει σ’ έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, σε έναν σοφό και δεν θα θελήσει να επιστρέψει μέσα στη σπηλιά.

Αν όμως αποφασίσει, από αγάπη για την ανθρωπότητα, να επιστρέψει πίσω στους δεσμώτες, μέσα στη σπηλιά, τότε θα χρειαζόταν πάλι ένα χρονικό διάστημα για να συνηθίσει το σκοτάδι και να μπορέσουν να προσαρμοστούν τα μάτια του μέσα σ’ αυτήν. Μετά, όπως είναι φυσικό, θα προσπαθήσει να εξηγήσει στους δεσμώτες-ανθρώπους την αλήθεια. Αλλά, όπως γράφει ο Πλάτωνας, αυτοί θα νομίζουν ότι προσπαθεί να τους εξαπατήσει και θα τον κυνηγήσουν ή θα τον σκοτώσουν.

Κάποιος που έχει διαβάσει το βιβλίο «Ο Γλάρος Ιωνάθαν», βλέπει  πολλές ομοιότητες μεταξύ του Ανθρώπου που καταφέρνει και σπάει τα δεσμά της σπηλιάς και του γλάρου Ιωνάθαν. Γιατί κι αυτός καταφέρνει να πετά ελεύθερος και αναπτύσσοντας μεγάλες ταχύτητες ξεφεύγει από την απλή ζωή ενός γλάρου, που το μόνο που τον απασχολεί είναι πώς θα αποκτήσει το φαγητό του.

Ο Πλάτωνας εξηγεί στο βιβλίο του πως όποιος καταφέρει και σπάσει τα δεσμά του και απελευθερωθεί, είναι αυτός που καλλιεργεί την ξύπνια συνείδηση. Βασισμένος τότε  πάνω στις Ανθρώπινες αξίες και αρετές, καταφέρνει να γίνει Ελεύθερος και Δημιουργικός και να κατακτήσει το ανώτερο μέρος του εαυτού του, ακολουθώντας ένα αληθινό Φιλοσοφικό Δρόμο. Βέβαια  είναι ένας δύσκολος Δρόμος με πολλά εμπόδια, λόγω των μακροχρόνιων δεσμών, αλλά οδηγεί στην αληθινή Ευτυχία.

Αυτός που από αληθινή αγάπη για την ανθρωπότητα επιστρέφει μέσα στη σπηλιά για να βοηθήσει τους δεσμώτες να απελευθερωθούν, πραγματώνει τον Πολιτικό Δρόμο. Δηλαδή πραγματικός Πολιτικός είναι αυτός που κατάφερε πρώτα ο ίδιος να απελευθερωθεί από τα δεσμά του, να ελέγξει τα ελαττώματα του και να καλλιεργήσει Ανθρώπινες αξίες και Αρετές και μετά να οδηγήσει με σοφία τους άλλους ανθρώπους. Ο πραγματικός Πολιτικός δεν στηρίζεται στη γνώμη των πολλών, αλλά στη Γνώση και την Ηθική που έχει καλλιεργήσει μέσα του.

Από αυτήν την τόσο αρχαία αλλά και τόσο επίκαιρη παραβολή, μπορούμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα. Συμπεράσματα που δεν είναι βασισμένα σε ψυχολογικές επιθυμίες και ανεκπλήρωτα απωθημένα, αλλά στη χιλιόχρονη Σοφία που άφησαν πολλοί μεγάλοι Φιλόσοφοι και Επιστήμονες σε πολλούς Πολιτισμούς, σε διαφορετικές εποχές, σε όλη τη Γη.

Όταν δεν αφιερώνουμε χρόνο για την αναζήτηση της Αλήθειας και δεν καλλιεργούμε μια σφαιρική και ελεύθερη σκέψη, τότε παραμένουμε εγκλωβισμένοι στα σκοτάδια της άγνοιας και της παραπληροφόρησης. Ταυτόχρονα, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, γινόμαστε εύκολα θύματα της πλύσης εγκεφάλου που μας επιβάλλουν, αυτοί που κινούν τα νήματα για έναν προσανατολισμό αποκλειστικά προς την ύλη.

Μόνο όποιος καταφέρει και τινάξει από πάνω του τα δεσμά των αδυναμιών του και των ψεύτικων εντυπώσεων που του έχουν επιβάλλει, μόνο αυτός που βαδίζει ένα Δρόμο ανηφορικό προς τη δική του κορυφή και καταφέρνει και ξεπερνά τις δυσκολίες και τα εμπόδια, βγάζοντας θετικά συμπεράσματα, μόνο αυτός θα αντιληφτεί τη ματαιότητα των σκιών που κινούνται μπροστά του.

Τα σωστά πρότυπα υπάρχουν, οι απαντήσεις έχουν δοθεί, ας κοιτάξουμε γύρω μας και θα ανακαλύψουμε την πραγματικότητα όπως είναι και όχι όπως μας παρουσιάζεται.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πολιτεία του Πλάτωνα, Εκδόσεις Πάπυρος

Ο συμβολισμός του χώρου στην αρχαία Ελλάδα

Σε όλους τους παραδοσιακούς πολιτισμούς όπως αναφέρει ο καθ. Φ.Σουαρζ στο βιβλίο του "Η Νέα Ανθρωπολογία""οι κοσμογονικοί μύθοι είναι εκείνοι που εξηγούν πως δημιουργήθηκε ο πρωταρχικός χώρος και πώς επέτρεψε στην υπόλοιπη εκδήλωση να εκδηλωθεί . Ο Ιερός χώρος αναφέρει είναι η αναδημιουργία σε σμίκρυνση μέσα στον ορατό κόσμο του πρωταρχικού χώρου".Σε μικρότερη κλίμακα η εγκατάσταση και η ίδρυση ενός πολιτισμού σε ένα χώρο αντιστοιχεί με την γέννηση λοιπόν του ίδιου του κόσμου.

Ο Άνθρωπος δημιουργεί σύμφωνα με ένα μοντέλο το οποίο του αποκαλύπτεται μέσα από τον κοσμογονικό μύθο. Σε κάθε πολιτισμό το μοντέλο αυτό απαιτεί προσαρμογές που ανταποκρίνονται στην χωροχρονική έκφραση και εξέλιξη του κάθε πολιτισμού αλλά όπως θα δούμε στην συνέχεια, στην περίπτωση του ελληνικού πολιτισμού απαίτησε ριζικές αλλαγές , μια ολοκληρωτική μεταμόρφωση της εικόνας του κόσμου , της φύσης , της κοινωνίας, του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό βλέπουμε μια τελείως διαφορετική προσαρμογή του μοντέλου ίδρυσης που δεν είναι η ίδια με τους ως τότε πολιτισμούς. Υπάρχει μια ριζική αλλαγή στην νοοτροπία, βλέπουμε την εμφάνιση μιας νέας νοοτροπίας.

Με την γέννηση και την εγκαθίδρυση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού βλέπουμε το πέρασμα από μία αρχαία εποχή σε μία νέα . Αυτή η αλλαγή είχε ως αποτέλεσμα την μεταμόρφωση των τομέων που συνθέτουν ένα πολιτισμό δηλ. της ΘΡΗΣΚΕΊΑΣ της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ της ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ και της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ. 

Ο χώρος στην αρχαία Ελλάδα τώρα είναι συμμετρικά οργανωμένος γύρω από ένα κέντρο , και δεν σχηματίζει όπως στους θεοκρατικούς πολιτισμούς της Ανατολής , μια πυραμίδα με κορυφή τον βασιλιά , και μια κατιούσα , ιεραρχία αξιών , προνομίων , λειτουργιών αλλά διαγράφεται πάνω στο γεωμετρικό σχήμα του κύκλου .Το σχήμα αυτό επιτρέπει αντιστρεπτές σχέσεις , θεμελιωμένες πάνω στην ισορροπία και στην αμοιβαιότητα ανάμεσα σε ίσους. ΕΙΣ ΜΕΣΟΝ ΤΕΙΘΑΝΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΉΝ Η ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ δηλ του να καταθέτει κανείς την εξουσία στο κέντρο . Το κράτος βαλμένο στην μέση ξεφεύγει από την ιδιοποίηση .

Ο καθένας κυβερνά τον εαυτό του και τους άλλους και συνάμα υπακούει και στον εαυτό του και στους άλλους.
 Για τους πολίτες μιας πόλης είναι το ίδιο πράγμα να καταθέτουν το κράτος στο κέντρο και να δηλώνουν πως είναι ελεύθεροι από κάθε κυριαρχία.

Μια απάντηση για αυτή την αλλαγή μας δίνει ο Jorge Livranga από την εσωτερική όψη της ιστορίας λέγοντας ότι: " αυτό που ήθελαν οι σοφοί ήταν μια μετάβαση από τον μυθικό κόσμο και την μυθική νοοτροπία που επικρατούσε στην Νοητική ή Λογική νοοτροπία που θα χαρακτηρίσει την 4η υποφυλή της 5ης δηλ. το πέρασμα από την 3η στην 4η υποφυλή .Από την αστρική χροιά της μυθικόηρωικής νοοτροπίας , στην Νοητική της Κ.Μ της Λογικής νοοτροπίας . Τώρα τα πάντα δεν θα θεμελιώνονται μυθικά με την βούληση του θεού αλλά φιλοσοφικά μέσα από την κατανόηση , την ανάπτυξη της ελευθερίας, και την ικανότητα εκλογής όπως αρμόζει στο Κ.Μ . Σκοπός τη φιλοσοφίας το πέρασμα στο Μάνας.

Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Σε κάθε παραδοσιακό λαό βλέπουμε την ύπαρξη των τελετών προσανατολισμού του χώρου . Με αυτές τις τελετές ο άνθρωποςέδινε νόημα στον χώρο που κατοικούσε ενώνοντας το πάνω με το κάτω την ουράνια αρμονία με την γήινη αρμονία την αόρατη με την ορατή εντάσσοντας την ύπαρξη του στην παγκόσμια κοινωνία μιμούμενος τις κινήσεις του κοσμικού όντος. Με την τελετή του κέντρου ο χώρος ορίζεται .

Όλες οι κατευθύνσεις περνούν από εκεί και τον οριοθετούν. Ο καθ. Φ.Σουαρζ αναφέρει "Το κέντρο δεν είναι μόνο ένα ακίνητο σημείο σχετικό με τον χώρο που δίνει νόημα στους προσανατολισμούς . Είναι επίσης σημείο συνάντησης και γέννησης των κατευθύνσεων του χώρου και ένας μαγικός κόμπος που συνδέει τα αντίθετα. Ενσαρκώνει τον ομφαλό του κόσμου , τον τόπο που συγκεντρώνονται οι ζωτικές και οι γονιμοποιείς δυνάμεις της φύσης".Στον θρησκευτικό χώρο της αρχαίας Ελλάδος τα σύμβολα του κέντρου και της κίνησης εκφράζονται μέσα από της θεότητες της ΕΣΤΙΑΣ(κέντρο) και του ΕΡΜΗ (κίνηση).Η Εστία είναι εκείνη η θεότητα που έχει τις λιγότερες παραστάσεις από τους άλλους θεούς και στις σπάνιες απεικονίσεις της παριστάνεται μαζί με τον Ερμή. Τους δύο θεούς τους συνδέει μια αμοιβαία φιλία . Αυτή η αμοιβαία φιλία δεν στηρίζεται ούτε και στους δεσμούς γάμου η αίματος ούτε στην προσωπική εξάρτηση.

Ανταποκρίνεται σε μια λειτουργική συγγένεια . Οι δύο θεικές δυνάμεις , αναπτύσσουν η μια πλάι στην άλλη συμπληρωματικές δραστηριότητες . Όπως λέει ο Ομηρικός ύμνος "και οι δύο σας έχετε κατοικία τα σπίτια τα ωραία των ανθρώπων που ζουν στην γη και στην καρδιά σας και ο ένας για τον άλλο φιλία νοιώθει". Για την θρησκευτική συνείδηση των ελλήνων οι δύο θεότητες συγκροτούν ένα ζεύγος γιατί τοποθετούνται στο ίδιο επίπεδο , η δράση τους αναφέρεται στην ίδια περιοχή του πραγματικού. Η αρχαιότητα της Εστίας ανάγεται στην μυκηναϊκή εποχή και ο χώρος της ήταν στο κέντρο του σπιτιού . Στην μέση του μυκηναϊκού τετράγωνου μεγάρου η Εστία είναι το κέντρο της ανθρώπινής διαμονής .Η Εστία στεριωμένη στο έδαφος ριζώνει το σπίτι στην γη . Η Εστία είναι το σύμβολο της σταθερότητας και της μονιμότητας .

Ο Πλάτων στον Φαίδρο (247α) μας παρουσιάζει την κοσμική πομπή των δώδεκα θεών : δέκα θεότητες πορεύονται ακολουθώντας τον Δία που τις οδηγεί μέσα από την πλάτη του ουρανού. Μονο η Εστία παραμένει ακίνητη στο σπίτι ,χωρίς ποτέ να το εγκαταλείπει . Η θεά όντας σταθερό σημείο στο μύθο αποτελεί την αρχή οργάνωσης και προσανατολισμού του ανθρώπινου χώρου για αυτό οι ποιητές και οι φιλόσοφοι θα την θα την ταυτίσουν με την γη ακίνητη στο κέντρο του κόσμου. Η συμπληρωματική θεότητα στον συμβολισμό του χώρου στην αρχαία Ελλάδα είναι ο Ερμής .

Ο Ερμής όπως εμφανίζεται πάνω στην γη κατοικεί στα σπίτια των θνητών ως αγγελιοφόρος ( Ερμής άγγελος )-με αυτό το όνομα τον επικαλούνται στον ύμνο εις Εστίαν-ως περαστικός ταξιδιώτης που έρχεται από μακριά και είναι έτοιμος να ξαναφύγει . Δεν έχει τίποτα το πάγιο το σταθερό ,το μόνιμο , το περιχαρακωμένο , το κλειστό. Μέσα στον χώρο και μέσα στον ανθρώπινο κόσμο , αντιπροσωπεύει την κίνηση , το πέρασμα , την αλλαγή μιας κατάστασης, τις μεταβάσεις , τις επαφές ανάμεσα σε ξένα στοιχεία .Στο σπίτι , η θέση του είναι στην πόρτα που προστατεύει το κατώφλι και αποδιώχνει τους ληστές γιατί και αυτός είναι ληστής. Τον Ερμή τον βρίσκουμε στην είσοδο των πόλεων , στα σύνορα κρατών , στα σταυροδρόμια ,( Ερμής πυλαίος - θυραίος - στροφαίος - τρικέφαλος - τετρακέφαλος) , στους δρόμους δείχνοντας την κατεύθυνση ( Ερμής ενόδιος ) πάνω στους τάφους στις πόρτες δηλ για τον κάτω κόσμο ( Ερμής χθόνιος) . Ο Ερμής είναι μπροστά σε όλες τις συναλλαγές των ανθρώπων ( Ερμής αγοραίος) και στον συναγωνισμό ( Ερμής αγώνιος ) .Οδηγεί τις ψυχές στον άλλο κόσμο ( Ερμής πομπαίος-καταιβάτης- ψυχοπομπός) . Σέρνει των χορό των χαρίτων , φέρνει τις εποχές καθεμιά με την σειρά της .

Όταν μια συζήτηση σταματούσε απότομα έλεγαν " ήρθε και ο Ερμής" . Κυρίως ήταν μεσολαβητής μεταξύ ανθρώπων και θεών. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι ο ρόλος της Εστίας είναι ξεκάθαρος και αυστηρά καθορισμένος ,επειδή η ίδια θρονιάζεται για πάντα ακίνητή στο κέντρο και έχει ως αλληλένδετο και αντίθετο με αυτήν πρόσωπο τον γοργοκίνητο θεό που βασιλεύει στον χώρο της κίνησης . Το ζεύγος Ερμής-Εστία εκφράζει στην πολικότητα του την ένταση που παρατηρείται στην αρχική παράσταση του χώρου . 

Ο χώρος απαιτεί ένα κέντρο , ένα προνομιακό σταθερό σημείο από όπου μπορεί κανείς να προσανατολίσέι και να καθορίσει κατευθύνσεις . Στο επίπεδο της οικογένειας οι θεότητες αυτές είχαν τον εξής συμβολισμό . Ο οικιακός χώρος , ένας χώρος κλειστός, προστατευόμενος από μια στέγη , υποδηλώνει το θηλυκό(Εστία) . Ο έξω κόσμος το ύπαιθρο υποδηλώνει το αρσενικό. Για την γυναίκα το σπίτι είναι ο χώρος της . Ο άνδρας μέσα στον οίκο αντιπροσωπεύει την φυγόκεντρο δύναμη(Ερμής) . Είναι αυτός που αφήνει τον χώρο της Εστίας για να αντιμετωπίσει τους κόπους και τους κινδύνους, να αποκαταστήσει την επαφή μα τον έξω κόσμο . Στο επίπεδο της πόλης βλέπουμε στο κέντρο τον βωμό της Κοινής Εστίας που τον ονόμαζαν και ομφαλό της πόλης (τον ομφαλό τον Δελφών στην Αρχαία Ελλάδα τον θεωρούσαν έδρα της Εστίας). Όπως ο ομφάλιος λώρος συνδέει το παιδί με την μάνα έτσι και ο ομφαλός τη πόλης συνδέει την πόλη με την ουράνια μητέρα της.


Η Εστία στο κέντρο της πόλης είναι στρογγυλή ενώ ο τετράγωνος Ερμής κινείται στον χώρο της αγοράς, τον χώρο κίνησης και ανταλλαγής ιδεών , εμπειριών , πραγμάτων κ.ο.κ. Η θεά Εστία στην πόλη αναλαμβάνει τον ρόλο της συγκέντρωσης του πλούτου και της διανομής του. Έτσι την θεά την συναντούμε με το όνομα Εστία-ταμία. Η λέξη ταμίας θα χρησιμεύσει για να δηλώσει την διαχείριση των κρατικών χρημάτων ή των ιερών αγαθών ιδιοκτησία των θεών. Ένα παράδειγμα αυτής της ιδιότητας ήταν ότι όταν ένα ζώο διαλεγόταν για θυσία στον θεό προστάτη της πόλης το μετέφεραν στη αγορά και ο κήρυκας ανακοίνωνε δημόσια την τιμή τότε ο ιδιοκτήτης δήλωνε ότι οι συμπολίτες του δεν θα πλήρωναν σε αυτόν το ποσό αλλά στην Εστία.

Η θεά συνδεόταν με τον κλήρο της γης της πόλης , έτσι στην Αθήνα η πρώτη πράξη του άρχοντα -λειτουργού ήταν να διαλαλήσει με τον κήρυκα ότι όσα είχε κάνεις πριν αυτός αναλάβει το αξίωμα του αυτά θα έχει και θα εξουσιάζει ως το τέλος της αρχής του. Η Γη συνδέεται με την Εστία επειδή είναι σύμβολο σταθερότητας. Στην άλλη πλευρά βρίσκεται ο Ερμής ο κύριος των κοπαδιών του κινητού πλούτου της πόλης που βρίσκεται στον χώρο του αγρού , την ποιμενική περιοχή , στα βοσκοτόπια σε αντίθεση με αυτά που ήταν καλλιεργημένα και ήταν σταθερά . Μέσα από τις εκτάσεις του αγρού ο ποιμενικός Ερμής οδηγεί με το μαγικό του ραβδί τα κοπάδια που εξουσιάζει ως θεός των βοσκών . Στην συνέχεια όταν περνάμε στη εποχή της άνθισης του εμπορίου οι Έλληνες στην κίνηση των χρημάτων που αναπαράγονται συνεχεία θα δουν την παλιά αύξηση των κοπαδιών κάνοντας τον Ερμή θεό του εμπορίου.

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Αυτό που συναντάμε στον Ελληνικό πολιτισμό είναι η ριζικά διαφορετική εικόνα του Κόσμου από την μέχρι τότε εικόνα του κόσμου των παραδοσιακών λαών. Αυτή η αλλαγή δεν συντελέστηκε απότομα από την μία μέρα στην άλλη αλλά μετά από αιώνες συνεχούς μεταμόρφωσης . Γι' αυτό στην Αρχαία Ελλάδα συναντάμε και τις δύο αντιλήψεις την μαγική και την φιλοσοφική .Tο πέρασμα από την μία στην άλλη ήταν αυτό που δημιούργησε την αλλαγή στην εικόνα του κόσμου.

Έτσι έχουμε από την μία τον Όμηρο και τον Ησίοδο και στην συνέχεια από την άλλη τους Ίωνες φιλοσόφους που είναι εκείνοι που φέρνουν την νέα αντίληψη. Αυτό που συντελέστηκε με τους Ίωνες φιλοσόφους ήταν μια αλλαγή στην παράσταση του χώρου. Αυτή η αλλαγή προκάλεσε μία μεταμόρφωση της ιδέας που είχε ο ίδιος άνθρωπος για τον εαυτό του, την Φύση και το Σύμπαν.

Οι Ίωνες φιλόσοφοι είχαν ως σκοπό τους να παρουσιάσουν στα γραπτά τους , μία θεωρία, μία γενική αντίληψη που μπορεί να εξηγήσει τον κόσμο χωρίς καμία θρησκευτική ανησυχία χωρίς καμία αναφορά σε θεότητες ή ιερουργικές πρακτικές. Αντίθετα οι φυσικοί είχαν συνείδηση ότι σε πολλά σημεία αντιτάσσονται στις παραδοσιακές θρησκευτικές δοξασίες. Βρισκόμαστε μπροστά στο Ιδεώδες της κατανόησης του κόσμου. Αιτιολογούν την διάταξη του σύμπαντος με ένα καθαρά λογικό τρόπο. Θέλουν κάθε άνθρωπος να κατανοήσει με απλά παραδείγματα πως συγκροτήθηκε ο κόσμος. Με την εμφάνιση τους βλέπουμε μια εκλαΐκευση των μυστηρίων της αρχαιότητας . Οι ίδιοι όμως δεν ξεφεύγουν από την δογματική που χαρακτηρίζει την μυθική σκέψη επειδή οι ίδιοι ήταν μυημένοι με μια συσκέκριμένη αποστολή .Αυτά μέχρι τον Πλάτωνα .

Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος πραγματικά φιλόσοφος. Έτσι από την κοσμογονία του Ησιόδου που βλέπουμε ότι ο κόσμος ήταν ένα τεράστιο πιθάρι που καταλήγει σε ένα στενό λαιμό και από τον οποίο ξεπετάγονται οι ρίζες του κόσμου και ότι μέσα σε αυτόν φυσούν σίφουνες προς όλες τις κατευθύνσεις του χώρου συγκεκριμένα του Χάους και ότι στην συνέχεια ο Ζευς γίνεται βασιλιάς του κόσμου και βουλώνει το στόμιο του πιθαριού έτσι ώστε να μη υπάρχει εισροή του Χάους στον κόσμο τη Τάξης περνάμε στην νέα αντίληψη για τον κόσμο και την προνομιακή θέση που έχει σε αυτή ο κύκλος. Αυτό που χαρακτηρίζει το σύμπαν στην νέα αντίληψη είναι η σφαιρικότητα του η κυκλική του όψη όπως μας δίνεται από τον Αναξίμανδρο.

Για τον Αναξίμανδρο η γη παραμένει ακίνητη στο κέντρο της ουράνιας σφαίρας εξαιτίας της ίσης της απόστασης από όλα τα σημεία της σφαίρας. Τοποθετημένη στο κέντρο τίποτα δεν την εξουσιάζει , τίποτα δεν την κυριαρχεί αντίθετα με τις μυθικές παραδόσεις που η γη εξαρτιόταν από κάτι άλλο που την βαστάζει. Αυτή η μη-κυριαρχία σημαίνει Αυτονομία χαρακτηριστικό της Λογικής νοοτροπίας. Το πάνω, το κάτω, το δεξί , το αριστερό, δεν υπάρχουν μόνα τους αλλά σε σχέση με το κέντρο . Το πάνω και το κάτω δεν είναι μόνο συμμετρικά αλλά και αντιστρεπτά. Αντίληψη που κυριαρχεί μέχρι σήμερα κοιτώντας τον παγκόσμιο χάρτη μίας οποιαδήποτε χώρας την βλέπουμε πάντα στο κέντρο. Η Γη για τον Αναξίμανδρο αναφέρεται ως "υπό μηδενός κρατούμενης" και σημαίνει ότι δεν εξουσιάζεται δεν κυριαρχείται από κανένα όπως η Κοινή Εστία στο κέντρο τη πόλης.

Η γη βρισκόμενη στο κέντρο μπορούμε να πούμε ότι είναι μια μικρογραφία του όλου . Κάθε σημείο του σύμπαντος όποια και να είναι η θέση του είναι αναγκαστικά περιορισμένο και επιμέρους. Μονάχα το άπειρο δεν είναι μερικό. Η γη επειδή είναι το κέντρο είναι "κοινή" για όλα τα σημεία του χώρου και έτσι μπορούμε να πούμε ότι είναι ομόλογη του απείρου. Η Γη η οποία είναι ακίνητη και σταθερή στο κέντρο του κόσμου οι φιλόσοφοι την ονομάζουν Εστία προβάλλοντας στην φύση την εικόνα της ανθρώπινης κοινωνίας με την μορφή που της είχε δώσει η πόλη .Μέσα από τις μεταμορφώσεις του συμβολισμού της Εστίας βλέπουμε πως έγινε το πέρασμα από μια μυθική εικόνα σε μια πολιτική και γεωμετρική. Στην νέα νοοτροπία ο άνθρωπος εκλογικεύει για να συλλάβει την νέα αντίληψη του χώρου που εκφράζεται ταυτόχρονα στην θρησκεία , στην φιλοσοφία ,στην επιστήμη και στην πολιτική.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η νέα κοσμολογική αντίληψη για την οργάνωση του χώρου είναι στενά συνδεδεμένη όπως θα δούμε και με την οργάνωση του κοινωνικού χώρου στην Αρχαία Ελλάδα στα πλαίσια της Πόλης -Κράτους . Αυτό που βλέπουμε στο πολιτικό επίπεδο είναι ότι η Κοινή Εστία δεν είναι μια οποιαδήποτε Εστία είναι τοποθετημένη στο κέντρο της Πόλης και σε αυτήν κατατίθεται το κράτος για να μην μπορεί να το ιδιοποιηθεί κανείς . Ονομάζεται κοινή γιατί συμβολίζει το σύνολο μιας πολιτικής κοινότητας . Ο όρος κοινά δηλώνει τον πολιτικό τομέα , σημαίνει αυτό που είναι κοινό σε όλους , τις δημόσιες υποθέσεις. Έτσι τίποτα που να ανήκει στον δημόσιο τομέα δεν μπορεί να ρυθμιστεί από ένα μόνο άτομο .

Ανάμεσα σε αυτούς που συγκροτούν την πολιτική κοινότητα όλα τα κοινά πρέπει να γίνονται αντικείμενο δημόσιας συζήτησης . Η πόλη προϋποθέτει μια διαδικασία που αφαιρεί το ιερό χαρακτήρα από την κοινωνική ζωή και την εκλογικεύει. Δεν υπάρχει πια ο βασιλιάς-ιερέας που τηρώντας ένα θρησκευτικό ημερολόγιο κάνει ότι πρέπει να γίνει στο όνομα της ανθρώπινης ομάδας . Τώρα οι ίδιοι οι άνθρωποι παίρνουν στα χέρια τους την "κοινή τύχη" και αυτοί αποφασίζουν μετά από συζήτηση. Οι υποθέσεις της πόλης ρυθμίζονται μετά από δημόσια συζήτηση όπου ο καθένας μπορεί να παρέμβει και για να αναπτύξει τα επιχειρήματα του . Ο λόγός γίνεται το όργανο των δημοσίων συζητήσεων και λόγος η ικανότητα να σκέπτεται κανείς με επιχειρήματα , η ικανότητα που ορίζει τον άνθρωπο ως "πολιτικό όν". 

Αυτή την σημασία που παίρνει ο προφορικός λόγος ως όργανο της πολιτικής ζωής αντιστοιχεί με την κοινωνική αλλαγή της γραφής . Στους λαούς τους μέχρι τότε η βασιλεία ήταν η μορφή διακυβέρνησης του κράτους και η γραφή ήταν προνόμιο των γραφέων μιας συγκεκριμένης κάστας . Την εποχή της πόλης -Κράτους το προνόμιο μιας κάστας γίνεται κοινό για όλους . Αυτό που παρατηρείται με την νέα νοοτροπία είναι ότι πολλά πράγματα περνούν από το χώρο του Εσώτερου στον χώρο του εξωτερισμού. Το κοινό σημείο του συμβολισμού του χώρου που το συναντάμε και στον πολιτικό τομέα είναι ότι και αυτός στηρίζεται στην γεωμετρία του κύκλου. Στον ελληνικό κόσμο είναι που βρίσκουμε το νέο σχέδιο όπου όλα τα δημόσια κτίρια συγκεντρώνονται γύρω από την αγορά . Πολλοί λαοί μέχρι τότε ήταν έμποροι με καλύτερα συστήματα από τους έλληνες αλλά κανείς δεν είχε αγορά . Η προέλευση της αγοράς βρίσκεται στην τάξη των πολεμιστών 


Όταν οι πολεμιστές συγκεντρώνονταν σχημάτιζαν ένα κύκλο . Μέσα στον χώρο δημιουργούταν ένας χώρος δημόσιας συζήτησης. Όταν κάποιος μιλούσε και τελείωνε έβγαινε από το μέσο και τότε έμπαινε κάποιος άλλος και απαντούσε. Η πολεμική σύναξη μετά από κοινωνικοοικονομικές αλλαγές θα γίνει η αγορά της Πόλης. Στο Πολιτικό επίπεδο όλες αυτές τις αλλαγές τις βλέπουμε να εκφράζονται με ολοκληρωμένο τρόπο στο πολίτευμα του Κλεισθένη του Αθηναίου . Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη προκάλεσαν βαθιά μεταμόρφωση στην οργάνωση του χώρου αλλά και του χρόνου. Πρώτα η πόλη οργανώνεται με βάση την εδαφική αρχή και όχι των αριστοκρατικών γενών . Η πόλη προβάλλεται πάνω στον χώρο , Φυλές και δήμοι προβάλλονται πάνω στο έδαφός. ¨όλα προσανατολισμένα προς ένα κέντρο την κοινή Εστία.

Η Κοινή Εστία δίνει ένα νέο θρησκευτικό πλαίσιο αλλά πρόκειται πια για πολιτική. Ένας συγκερασμός του μαγικού και του λογικού. Όλα τα αξιώματα έχουν ένα θρησκευτικό χαρακτήρα . Ο θεσμός των Ιερατείων των Φυλών ανάγονται στο Κλεισθένη που κληρωνόταν ετησίως από το σύνολο των Φυλών . Το ίδιο σύστημα που υπάρχει και σήμερα αλλά δεν έχει κανένα θρησκευτικό υπόβαθρο. Αυτές οι τομές είχαν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της Φιλοσοφίας αλλά και της Σοφιστικής. Σπάζοντας συνήθειες της σκέψης ριζωμένες στη θρησκεία υιοθετεί τον αριθμό 10 αντί του 12 (Δώδεκα μήνες , δώδεκα θεοί κ.ο.κ) Η χρήση του δεκαδικού συστήματος έγινε κυρίως για την εξάπλωση του εμπορίου και του νομίσματος για την καταγραφή των λογαριασμών. Μια εξήγηση για αυτό είναι ότι με την εξωτερίκευση της γραφής έρχεται στον δημόσιο χώρο αυτό το σύστημα αρίθμησης που ήταν για καθορισμένη χρήση και είχε πολιτικό και όχι θρησκευτικό χαρακτήρα .

Ένας καθαρός διαχωρισμός του εξωτερικού και του εσωτερικού χώρου . Πίσω όμως από όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις κρύβεται το Μαντείο των Δελφών . Επειδή ήταν αυτό που όρισε τον Κλεισθένη και αυτό που όρισε τον Ήρωα-προστάτη της κάθε φυλής στην αρχαία Αθήνα. Επίσης το Μαντείο συνδέεται και με την αποικιακή εξάπλωση των ελλήνων. Ο ίδιος ο Αναξίμανδρος ήταν επικεφαλής μίας αποικίας Μιλησίων στην Απολλωνία του Πόντου. Έτσι ερχόμαστε στην αρχή στα λόγια του Χ.Α.Λ που μας λέει ότι όλα αυτά έγιναν κάτω από την καθοδήγηση του Εσώτερου χώρου , του χώρου των Σοφών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

Με τον ελληνικό πολιτισμό έχουμε την εγκαθίδρυση μιας νέας νοοτροπίας , που επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα του χώρου , την εμφάνιση ενός νέου ανθρώπου. Παρατηρείται η τάση προς το συγκεκριμένο, το μορφικό ,το γεωμετρικό ,το ρεαλιστικό. Συμπέρασμα είναι ότι ο Ελληνικός Πολιτισμός ήταν ένας πολιτισμός-μεντεσές που μας δείχνει το πέρασμα από την Μαγική εποχή στην ορθολογική.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ι) Η ΝΕΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ-FERNAND SCHWARZ
II) ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ- JEAN-PIERRE VERNANT
III) ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ- J.A.L


Οι Καρυάτιδες στην Αρχαία Ελλάδα

Οι Καρυάτιδες είναι γνωστές κυρίως από τον ναό του Ερεχθείου στην Ακρόπολη όπου στερεώνουν την οροφή του νοτίου προστεγάσματος. Η ονομασία Καρυάτιδες είναι μεταγενέστερη και συνδέεται με τις γυναίκες από το χωριό Καρυές του νομού Λακωνίας. 

Η αρχική ονομασία των αγαλμάτων είναι Κόρες. Οι Καρυάτιδες συνδέονται με ναούς ιωνικού ρυθμού, αφού στους ναούς δωρικού ρυθμού προτιμούνταν οι ανδρικές μορφές των Ατλάντων ως αντικατάσταση των κιόνων.  Η δεύτερη από δυτικά Κόρη αφαιρέθηκε από τον Λόρδο Έλγιν το 1801 και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο ενώ οι υπόλοιπες φυλάσσονται στο Μουσείο Ακροπόλεως, με αυτές που βρίσκονται στον ιερό βράχο της Ακρόπολης να είναι αντίγραφα.

Από τις πιο πειστικές ερμηνείες για τον συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι ότι πρόκειται για χοηφόρους, που απέδιδαν τιμές στον αρχαίο βασιλιά της πόλης Κέκροπα, ο τάφος του οποίου βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου

Το Ερέχθειο ωστόσο δεν είναι το μοναδικό κτήριο όπου υπήρχαν Καρυάτιδες. Δύο Κόρες κοσμούσαν την είσοδο του Ιωνικού Θησαυρού των Σιφνίων στους Δελφούς. Σήμερα από το θησαυρό των Σιφνίων διατηρούνται στη θέση τους μόνο τα θεμέλια και ένας αστράγαλος από τη διακόσμηση της βάσης.

Δύο άλλες Καρυάτιδες, του 1ου αι. π. Χ. αυτή τη φορά, στόλιζαν και στήριζαν τα μικρά προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας της Ελευσίνας.

 Η «Κιστοφόρος Κόρη», όπως είναι γνωστή η Καρυάτιδα του ελληνικού μουσείου, φέρει στην κεφαλή της την κίστη, ένα κιβώτιο κυλινδρικού σχήματος που χρησίμευε για τη φύλαξη τροφών και το οποίο κρατούσαν στις μυστηριακές λατρείες, όπως αυτές των Ελευσινίων, οι κιστοφόροι.

Η Καρυάτιδα που βρίσκεται στο μουσείο του Κέιμπριτζ, φέρει κι αυτή το ίδιο διακοσμητικό μοτίβο με την ξενιτεμένη αδελφή της, ενώ η ιστορία της έχει αρκετά κοινά με την Καρυάτιδα που άρπαξε ο Έλγιν: Έγινε περίπου την ίδια περίοδο με τη λεηλασία στην Ακρόπολη από τον περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ, διδάκτωρ του Kέιμπριτζ, ειδικό στην ορυκτολογία, ο οποίος πέτυχε τη μεταφορά από την Ελευσίνα της κολοσσιαίας μαρμάρινης Kαρυάτιδας-Kιστοφόρου στην Αγγλία. 

Τέλος, οι «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης, οι ανάγλυφες παραστάσεις που κοσμούσαν κάποτε τις δυο πλευρές των πεσσών μιας κορινθιακής κιονοστοιχίας, έχει επικρατήσει να ονομάζονται ως οι «Καρυάτιδες» της πόλης.

Νεότερες από τις προηγούμενες (είναι ρωμαϊκές, των τελών του 2ου αι. μ. Χ.), αλλά με παρόμοια ιστορία υφαρπαγής να τις συνοδεύουν, οι «Μαγεμένες» εκτίθενται σήμερα στο μουσείο του Λούβρου. Οι οκτώ ανάγλυφες μορφές έφεραν μυθολογικές μορφές που σχετίζονταν με τη λατρεία του Διονύσου, όπως του ίδιου του θεού, της Αριάδνης, του Γανυμήδη, της Αύρας και του Διόσκουρου. 

Αργότερα οι Χριστιανοί τις ονόμασαν «Είδωλα», ενώ οι Ισπανοεβραίοι της πόλης «Las Incantadas», δηλαδή οι Μαγεμένες. Βρίσκονταν κοντά στην Αρχαία Αγορά, δίπλα από τα Λουτρά Παράδεισος. Το 1864 αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, με την άδεια των οθωμανικών αρχών, από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμανουέλ Μίλερ.

Η ιστορία τους έγινε ακόμα ένα αρχαιολογικό ντοκιμαντέρ, με τίτλο «Οι Μαγεμένες» (2010), μια παραγωγή του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών.




Ποια ήταν η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η θρυλική Ολυμπιάδα;

Μέρα με την μέρα, τα σενάρια γύρω από το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης αυξάνονται, με τους ιστορικούς και αρχαιολόγους να αλλάζουν συνεχώς γνώμη για τον «ένοικο» του τάφου.

Η αποκάλυψη των Καρυάτιδων, εκτός από το ότι επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι κάποιο σπουδαίο πρόσωπο αναπαύεται εδώ και αιώνες στην Αμφίπολη, ενισχύει το σενάριο που θέλει την μητέρα του Μεγάλου Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα να έχει ταφεί εκεί.


Ποια ήταν η θρυλική Ολυμπιάδα;

Η Ολυμπιάδα ως ιστορική προσωπικότητα έζησε στη σκιά δύο μεγάλων ιστορικών χαρακτήρων, του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου.

Όμως, δεν υστερούσε καθόλου σε δύναμη προσωπικότητας και η συμμετοχή ή η παρέμβασή της συνετέλεσαν σημαντικά στη διαμόρφωση πολλών ιστορικών γεγονότων της εποχής της.

Ήταν η δευτερότοκη κόρη του Νεοπτόλεμου, βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου, και γεννήθηκε το 373 π.Χ στην Πασσαρώνα, την πρωτεύουσα του βασιλείου.
Όταν ήταν έντεκα χρόνων, πέθανε ο πατέρας της και το θρόνο πήρε ο θείος της, Αρύββας, ο οποίος παντρεύτηκε τη μεγαλύτερη αδελφή της, Τρωάδα.
Ο αδελφός της, Αλέξανδρος, ήταν τότε μόλις ενός έτους.

Ήταν η εποχή που η Ήπειρος είχε απαλλαγεί από το πνεύμα της τοπικής περιχαράκωσης και βρίσκονταν σε αναγεννητική περίοδο σε όλους τους τομείς.


Η Ολυμπιάδα από τα παιδικά της χρόνια έτυχε ιδιαίτερης μόρφωσης πέρα από απλή μάθηση και γραφή. Νωρίς διακρίθηκε για το ανήσυχο και ανικανοποίητο πνεύμα της, τις μεταφυσικές της ανησυχίες και τη δίψα να μάθει περισσότερα για τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου.

Έμαθε τα ιερατικά μυστικά στο Μαντείο της Δωδώνης, το οποίο και υπηρέτησε για χρόνια, ενώ ήταν μυημένη και στα Βακχικά Μυστήρια.

Ήταν ιέρεια των Καβειρίων Μυστηρίων της Σαμοθράκης, όπου και γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Φίλιππο Β' .

Το όνομα της, σύμφωνα με τον ιστορικό W. Heckel, ήταν Πολυξένη όταν ήταν παιδί, Μυρτάλη όταν παντρεύτηκε, και αργότερα μετονομάστηκε Ολυμπιάδα και Στρατονίκη.

Το όνομα Ολυμπιάδα της δόθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, ύστερα από την νίκη του Φίλιππου στους Ολυμπιακούς αγώνες του 356 π.Χ.

Υπήρξε η νόμιμη γυναίκα του Φιλίππου και μοναδική βασίλισσα των Μακεδόνων.

Έζησε μαζί του είκοσι χρόνια (375 π.Χ.-337 π.Χ.). Ο Φίλιππος, βέβαια, σύμφωνα με τα κρατούντα της εποχής, πήρε πολλές γυναίκες (Αυδάτα, Φιλίνα, Νικησίπολη, Μήδα, κ.α.) που δεν ήταν Μακεδόνισσες, εκτός της τελευταίας, της Κλεοπάτρας. Όταν μπήκε στη Μακεδονική αυλή, βρήκε από αυτές τη Φίλιννα με το γιο της, Αριδαίο, και τη θυγατέρα της Αυδάτας, Κυνάνη.

Η Ολυμπιάδα ήταν η πιο μορφωμένη από όλες όσες παντρεύτηκε ο Φίλιππος και από όλες γενικά τις Μακεδόνισσες αρχόντισσες.

Εξασκούσε μια απαράμιλλη γοητεία με την ομορφιά της, τη μόρφωση και τη σοβαρότητά της.

Θυσίαζε πολλά για την ακόρεστη φιλαρχία της, εκτός από τη ζωή ή τη φήμη του γιου της, Αλέξανδρου, που αγαπούσε παθολογικά.

Η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
επίσκεψη από τον Δία με το πρόσχημα ενός φιδιού
Ο Πλούταρχος, ο οποίος έζησε πολλούς αιώνες αργότερα, τη χαρακτήριζε κακότροπη και ζηλιάρα. Επίσης, αναφέρει ότι εμφανιζόταν με εξημερωμένα φίδια.

Αργότερα, λέγεται ότι η ίδια ομολόγησε στο σύζυγό της ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν γιος του, αλλά ότι τον είχε συλλάβει από ένα φίδι που εμφανίστηκε στον ύπνο της, το οποίο, σύμφωνα με το μύθο, ήταν ενσάρκωση του ίδιου του Δία, κι ότι ο ίδιος ο Φίλιππος τη χώρισε και την έστειλε στην Ήπειρο κατηγορώντας τη για μοιχεία.

Ωστόσο, είχε πολλές αρετές, αρκετές από τις οποίες μετέδωσε στο γιο της, τον Αλέξανδρο.


Στην πολυκύμαντη και ταραχώδη ζωή της συναντώνται μεγάλα προτερήματα και μεγάλα ελαττώματα.

Ως αφοσιωμένη μητέρα, είχε τάξει τη ζωή της σε ένα μόνο σκοπό και τον υπηρετούσε με πάθος: πώς θα εξασφάλιζε για το γιο της τη διαδοχή του θρόνου της Μακεδονίας μέσα στη δίνη των μηχανορραφιών και δολοπλοκιών στην αυλή της Πέλλας.

Και αυτό το ανυποχώρητο πάθος της υπονοούσε ο Φίλιππος, όταν, απαντώντας στο γιο του Αλέξανδρο, που χαρακτήριζε τη μητέρα του ως τη γενναιότερη απ' όλες τις Νηρηίδες, του είπε γελώντας: «όχι μόνο γενναιότερη, αλλά και πολεμικότερη, γιατί δε σταματάει να με καυγαδίζει».

Οι σχέσεις των δύο συζύγων έως τo 337 π.Χ., οπότε και η Μακεδόνισσα Κλεοπάτρα, ανηψιά του στρατηγού Άτταλου, ανυψώνεται ως ισότιμη και νόμιμη βασίλισσα, υπήρξαν κατά βάση αρμονικές, χωρίς να λείπουν κάποιες εκρήξεις.

Ο Φίλιππος της εμπιστευόταν τη διακυβέρνηση του κράτους, όταν απουσίαζε στις συχνές και μακρόχρονες εκστρατείες του.

Η Ολυμπιάδα είχε δημιουργήσει στην αυλή δικό της κύκλο ευνοουμένων, που τους προστάτευε ακόμα και από τη στράτευσή τους και την αποστολή στα διάφορα μέτωπα.

Ήταν προικισμένη με χαρίσματα μεγάλα, πράγματι ηγεμονικά. Μετά το θάνατο του αδελφού της, Αλέξανδρου, βασιλιά των Μολοσσών, εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο και έγινε Αντιβασίλισσα και επίτροπος του ανήλικου εγγονού της, Νεοπτόλεμου Γ'.

Στην Ήπειρο, ανέπτυξε πολιτική δράση ιστορικής σημασίας. Πλάτυνε το «κοινό των Μολοσσών» με την εισδοχή νέων Ηπειρωτικών φύλων και το μετονόμασε «Οι Σύμμαχοι των Απειρωτάν», ζωντανεύοντας έτσι το κλονισμένο γόητρο της δυναστείας των Αιακιδών, κυβέρνησε δε την Ήπειρο δεκατρία ολόκληρα χρόνια έως το 317 π.Χ..

Ο θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Η απροσδόκητη και θλιβερή αγγελία του θανάτου του γιου της, το 323 π.Χ., τη συνέτριψε.

Δε θέλησε ποτέ να δεχτεί πως ο Αλέξανδρος πέθανε από φυσιολογικό θάνατο και θρηνούσε ακόμα που μάθαινε ότι έμενε άταφος στη Βαβυλώνα επί δύο χρόνια, εξαιτίας των άγριων αγώνων διαδοχής των στρατηγών του.

Η οργή της μεγάλωσε, όταν ο Μακεδονικός στρατός της Ασίας αναγόρευσε βασιλιά τον διανοητικά καθυστερημένο γιο του Φιλίππου – από τη Φίλιννα – ως Φίλιππο Αριδαίο, τον οποίο παντρεύτηκε η φιλόδοξη κόρη της Κυνάνης, Ανταία-Ευρυδίκη, για να εξυπηρετήσει τους φιλόδοξους σκοπούς της.


Δήλος: το ιερό νησί της αρχαίας Ελλάδας

Είναι ο τόπος γέννησης του Απόλλωνα και της Άρτεμης, κατά τη μυθολογία.

Σε απόσταση αναπνοής από την κοσμική Μύκονο, η Δήλος είναι το ιερό νησί της αρχαίας Ελλάδας, ένας τόπος επιβλητικός,γυμνός από βλάστηση, αλλά εξαιρετικά λαμπρός κάτω από το φως του ηλίου.

Αυτό, όμως, που τον κάνει έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας, είναι το ότι είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα όπου έχουν βρεθεί ιδιωτικές κατοικίες σε θαυμάσια κατάσταση.

Ναοί, θέατρα, στάδια, γυμναστήρια και άλλες μνημειακές κατασκευές και κτίρια έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά μέρη. Επίσης, σε μερικές περιοχές, όπως π.χ. στην Πέλλα και στην Ερέτρια, έχουν βρεθεί θεμέλια οικιών και μωσαϊκά δάπεδα, αλλά δυστυχώς τα σπίτια τα ίδια δεν σώζονται καθ’ ύψος.

Στη Δήλο, αντιθέτως, διατηρούνται θαυμάσια και μας δίνουν σχεδόν μια πλήρη εικόνα της αρχιτεκτονικής, της εσωτερικής διαρρύθμισης, των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν, της διακόσμησης των τοίχων, της ύδρευσης, του αποχετευτικού συστήματος κλπ.

Απογειώθηκε όταν την πήραν οι Αθηναίοι

Όλα τα σπίτια της Δήλου είναι του 2ου και των αρχών του 1ου αιώνα π.Χ, όταν οι Ρωμαίοι την παραχώρησαν στην Αθήνα, εκείνοι έδιωξαν τους κατοίκους και την απογείωσαν οικονομικά. Όπως είναι φυσικό, υπήρχαν μεγάλα και μικρά σπίτια, σπίτια πατρικίων και σπίτια πληβείων, τα μεν δίπλα στα δε, αδιακρίτως.

Αν και δεν φαίνεται να υπήρχε ένας ενιαίος τύπος ιδιωτικής κατοικίας, τα περισσότερα σπίτια, ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα και πιο πλούσια, ακολουθούσαν ένα βασικό πλάνο, με διάφορες παραλλαγές. Άλλωστε το πλάνο μιας κατοικίας επιβαλλόταν συχνά από τις ιδιομορφίες του εδάφους, από το δρόμο από τον οποίο οροθετούνταν και από τα όμορα κτίσματα.

Η Δήλος ήταν στην αρχαιότητα ονομαστή για την πανελλήνια λατρεία του Δήλιου Απόλλωνα που ασκούνταν εκεί και από τις ανασκαφές που έγιναν, τα σπίτια, οι πλακόστρωτοι δρόμοι, οι ναοί και τα δημόσια οικοδομήματα που σώθηκαν μας δίνουν μια μοναδική εικόνα της αρχαίας ελληνικής πόλης στο σύνολό της.

Βραχώδες και άγονο νησί, βρίσκεται ανάμεσα στα νησιά Μύκονο και Ρηνεία με μήκος 5 χιλιόμετρα και πλάτος 1300 μέτρα. Το μεγαλύτερο ύψωμά της είναι το γρανιτικό βουνό Κύθνος, που στους πρόποδες του βρισκόταν η αρχαία πόλη της Δήλου που οι ανασκαφές την έφεραν ολόκληρη στο φως.

Η μυθολογία λέει ότι φανερώθηκε (δηλώθηκε) μ' ένα χτύπημα της τρίαινας του Ποσειδώνα στην επιφάνεια της θάλασσας και έπλεε για πολύ καιρό, μέχρι που ο Δίας την έδεσε στο βυθό της θάλασσας με μία διαμαντένια αλυσίδα για να καταφύγει εκεί η Λητώ και να γεννήσει κάτω από μια φοινικιά τα δυο θεϊκά παιδιά, την Άρτεμη πρώτα και τον Απόλλωνα ύστερα.

Στα προϊστορικά χρόνια τη Δήλο την κατοίκησαν μινωικοί οικιστές από την Κρήτη και Μυκηναίοι και Δωριείς από τη Στερεά Ελλάδα. Στα ιστορικά όμως χρόνια κάτοικοί της ήταν Ίωνες, οπότε και διακρίθηκε η Δήλος σαν κέντρο πανιωνίων εορτών που γίνονταν προς τιμή του Απόλλωνα.

Οι ανασκαφές στη Δήλο, που άρχισαν στα 1873 και σχεδόν συνεχίστηκαν μέχρι τις μέρες μας, έφεραν στο φως ένα πλήθος μνημεία και ευρήματα που ανήκουν σε μια από τις πέντε περιοχές της Δήλου που είχαν κατοικηθεί.





Αμφίπολις. Το πρώτο ντοκιμαντέρ για τον αρχαιολογικό χώρο που γυρίστηκε το 1988

Ο ποταμός Στρυμόνας, πλωτός σ” εκείνο το σημείο που συναντούσε
τη λίμνη Κερκινίτιδα και την Αμφίπολη
Η περιοχή της Αμφίπολης και ο πολιτισμός που ανέπτυξε στην αρχαιότητα είναι το αντικείμενο αυτής της ξενάγησης, στα πλαίσια της τηλεοπτικής σειράς «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ» που προβλήθηκε στην ΕΡΤ το 1988.

Παρουσιάζεται η ιστορία της πόλης και η σημασία της στην αρχαιότητα, καθώς και το ιστορικό των ανασκαφών.

Προβάλλονται τα σημαντικότερα ευρήματα από την περιοχή, τα οποία φιλοξενούνται στο μουσείο της Καβάλας: αντικείμενα κοροπλαστικής της ελληνιστικής περιόδου, αγγεία, επιτύμβιες στήλες, αγαλματίδια, γυναικείες προτομές, κοσμήματα κ.ά.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο λιοντάρι της Αμφιπόλεως, καθώς και στους τάφους μακεδονικού τύπου που ανασκάφηκαν γύρω από τον οικισμό. Τέλος, λόγος γίνεται για τους μύθους και τη θρησκευτική λατρεία που σχετίζονται με την περιοχή του Παγγαίου....


 Αφηγητές: ΕΥΑ ΚΟΤΑΜΑΝΙΔΟΥ, ΜΑΚΗΣ ΡΕΥΜΑΤΑΣ