Η περίφημη ζωφόρος του Παρθενώνα

Η ζωφόρος του Παρθενώνα περιβάλλει το επάνω μέρος των τοίχων του ναού, πίσω από τους εξωτερικούς κίονες. Έχει 1μ. ύψος και συνολικό μήκος 160μ. Θέμα της ανάγλυφης παράστασης είναι η πομπή των Παναθηναίων.


Η παράσταση αρχίζει από τη ΝΔ γωνία του ναού και ακολουθεί δύο κατευθύνσεις, μία από τη βόρεια και μία από τη νότια πλευρά, ξεδιπλώνοντας όλο το θέμα. Και οι δύο συναντιόνται στο ανατολικό τμήμα της ζωφόρου που βρίσκεται πάνω από την επίσημη είσοδο του Παρθενώνα

Στις τρεις πλευρές της ζωφόρου (δυτική, νότια και βόρεια) έχουν απεικονιστεί σκηνές από την πομπή των Παναθηναίων. Στην τέταρτη, την ανατολική πλευρά, με την παρουσία των θεών του Ολύμπου, παριστάνεται το τέρμα της πομπής και η παράδοση του ιερού πέπλου της Αθηνάς από τις Αρρηφόρες στον Αρχιερέα.

Συνολικά 360 ανθρώπινες μορφές σε ομάδες και μεμονωμένα άτομα και πλήθος από ζώα συνθέτουν τη ζωφόρο με την πομπή των Παναθηναίων. Στην παράσταση υπάρχουν θεοί, ιερείς, άρχοντες, μουσικοί, ιππείς, άρματα, παρθένες με υδρίες και κάνιστρα, γέροντες με κλαδιά, πολίτες, άντρες και γυναίκες έφηβοι και ακόμα άλογα, βόδια και κριάρια. Όλες οι μορφές ενεργούν και κινούνται με κατεύθυνση και ροή προς τα ανατολικά όπου θα τερματίσει η μεγαλόπρεπη πομπή.

Το θέμα της ζωφόρου ήταν έμπνευση και σχέδιο του γλύπτη Φειδία. Για την εκτέλεσή του εργάστηκε μαζί με τους μαθητές του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Δίας, η Ήρα και κάποιοι θεοί έγιναν από το ίδιο το χέρι του μεγάλου καλλιτέχνη.
Η ζωφόρος του Παρθενώνα είναι έργο με ασύγκριτη δύναμη, τελειότητα και ομορφιά.
Στάθηκε για αιώνες στην αρχαιότητα, το σύμβολο και η εικόνα του πιο σεβαστού, του πιο λαμπρού και του πιο επίσημου γεγονότος, που ζούσαν οι Αθηναίοι. Τα Παναθήναια, γιορτή της θεάς Αθηνάς που προστάτευε την πόλη τους ήταν το μεγαλύτερο θρησκευτικό γεγονός.

Πολλά κομμάτια της ζωφόρου καταστράφηκαν από την έκρηξη του Μοροζίνη. Αρχικά υπήρχαν 115 πλάκες. Απ' αυτές, 94 σώζονται ακόμη, είτε ολόκληρες, είτε σε κομμάτια. 36 βρίσκονται στην Αθήνα, 56 στο Βρετανικό Μουσείο (Λονδίνο) αρπαγμένες από τον Έλγιν, μία πλάκα από την ανατολική πλευρά στο Λούβρο (Παρίσι) και ένα μέρος από μια άλλη πλάκα στη Βιέννη.

Δυτική Πλευρά

Στη δυτική ζωφόρο απεικονίζονται νεαροί άνδρες με τα άλογα τους, που προετοιμάζονται για την πομπή και τους αθλητικούς αγώνες. Απεικονίζονται με διάφορους τρόπους:

1. Φορώντας τις πανοπλίες και τις περικεφαλαίες.

2. Με τους μανδύες και τα καπέλα, που φορούν οι ταξιδιώτες.

3. Προσπαθώντας να τιθασεύσουν τα άλογα τους.

Νότια Πλευρά

Παρατηρώντας τα γλυπτά της ζωφόρου, το μυαλό των αρχαίων Ελλήνων ταξίδευε στους πρόσφατους πολέμους. Οι παραστάσεις αυτές δείχνουν πώς οι πολεμικές δραστηριότητες ενσωματώνονταν στην πομπή των Μεγάλων Παναθηναίων. Έτσι, παρατηρούμε:

1 - 2. Τη μεγάλη πορεία με τους ιππείς .

3. Τους αποβάτες με τα άρματα τους. Οι αποβάτες ήταν μια ειδική κατηγορία στρατιωτών, οι οποίοι είχαν εκπαιδευτεί να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν από τα άρματα, ενώ αυτά κινούνταν, χωρίς να τραυματίζονται.

4. Μετά τα άρματα, ακολουθεί μια ομάδα ηλικιωμένων ανδρών που συζητούν.

5. Ακολουθούν νέοι και νέες που κρατούν διάφορα αντικείμενα.

6. Τέλος, παρατηρούμε Αθηναίους πολίτες, που οδηγούν τα βόδια και τα πρόβατα για θυσία, προσφορά στη θεά Αθηνά.

Bόρεια Πλευρά

Στη Βόρεια ζωφόρο βλέπουμε:

1. Τους Αθηναίους πολίτες με Βόδια και πρόβατα, τα οποία ετοιμάζονται για τη θυσία. Τους σκαφηφορους, μια ομάδα νεαρών ανδρών που κουβαλούν μπρούντζινους δίσκους -"σκάφες". Μέσα στους δίσκους αυτούς υπήρχαν προσφορές στη θεά, όπως κερήθρα και γλυκίσματα. Τους υδριαφόρους, νέους που κρατούν υδρίες -αγγεία με τα οποία μετέφεραν νερό.

2. Μια ομάδα μουσικών που παίζουν διπλό αυλό και κιθάρα, ένα όργανο που μοιάζει με μικρή άρπα. Πίσω από τους μουσικούς, βλέπουμε μια ομάδα από γεροντότερους άνδρες που συνομιλούν.

3. Αμέσως μετά, ακολουθεί η αναπαράσταση των επικίνδυνων αρματοδρομιών που γίνονταν στον ιππόδρομο, έξω από τα τείχη της πόλης.

4. Ακολουθεί η μεγάλη πομπή των έφιππων οπλιτών.

Aνατολική Πλευρά

Όπως ήδη είπαμε, τα δύο ρεύματα της πομπής συναντιούνται στην ανατολική πλευρά. Έτσι, από ης δύο άκρες της ανατολικής ζωφόρου έρχονται, προς το κέντρο, δύο ομάδες κοριτσιών, που μεταφέρουν διάφορα είδη που θα χρησιμοποιηθούν στις θυσίες.

Οι δώδεκα θεοί και θεές είναι χωρισμένοι σε δύο ομάδες και καθισμένοι άνετα σε καθίσματα. Στην αριστερή ομάδα έχουμε: τον Ερμή που είναι ο αγγελιαφόρος των θεών, τον Διόνυσο που στρέφει το κεφάλι του για να παρατηρήσει την πομπή που πλησιάζει, την Δήμητρα που ακουμπά το κεφάλι στο χέρι της με τρόπο που εκφράζει τη θλίψη της για την απαγωγή της κόρης της, Περσεφόνης, από τον Άδη, τον Άρη που στηρίζει με τα χέρια του το ένα του πόδι, ενώ το άλλο ακουμπά στο κάθισμα, την Ίριδα, τη θηλυκή αγγελιαφόρο των θεών, που φτιάχνει τα μαλλιά της, την Ήρα, την προστάτιδα του γάμου, τον Δία που κάθεται στον πολυτελή θρόνο του, σε αντίθεση με τους άλλους θεούς που κάθονται σε απλά καθίσματα.

Στη δεξιά ομάδα Βλέπουμε, την τιμώμενη θεά Αθηνά, τον Ήφαιστο που στρέφει το κεφάλι του προς την Αθηνά, τον Ποσειδώνα που ακουμπά τον ώμο του Απόλλωνα, ίσως για να τον ειδοποιήσει όη η πομπή πλησιάζει, την Άρτεμη, τη θεά του κυνηγιού και την Αφροδίτη με το νεαρό γιο της, τον Έρωτα. Παρατήρησε ότι οι θεοί απεικονίζονται πολύ μεγαλύτεροι από τους κοινούς θνητούς, για να εμπνέουν το δέος και το σεβασμό των πιστών.

Τέλος, στο κέντρο της παράστασης, Βλέπουμε την κορύφωση της πομπής, με την παράδοση του ιερού πέπλου από ένα παιδί σε έναν άνδρα, μάλλον ιερέα. Το πέπλο αυτό ήταν μεγάλο όσο ένα ιστίο πλοίου!

ellinikoarxeio