Υπατία η Αλεξανδρινή
αυτούς που την θεωρούσαν θαύμα του φωτός
και αυτούς που την έβλεπαν σαν απόστολο του σκότους." (Elbert
Hunnard)
Η Υπατία (370-416 μ.Χ.) ήταν
Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός. Έζησε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια όπου και δολοφονήθηκε από όχλο
που αποτελούνταν από φανατικούς χριστιανούς.
Κόρη του μαθηματικού και αστρονόμου Θέωνα, έλαβε με τις φροντίδες του πατέρα της
πολύ καλή εκπαίδευση και ταξίδεψε στην Αθήνα και
στην Ιταλία. Στην Αθήνα
παρακολούθησε μαθήματα στη νεοπλατωνική
σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας αλλά
μαθήτευσε και κοντά στο Πρόκλο και τον Ιεροκλή.
Επιστρέφοντας
στην Αλεξάνδρεια, έγινε επικεφαλής της εκεί σχολής
των Πλατωνιστών (400 μ.Χ.),
δίδαξε φιλοσοφία και μαθηματικά και αποτέλεσε πόλο έλξης για τους
διανοούμενους της εποχής ενώ έκανε και εκτενή και ουσιώδη σχόλια στα μαθηματικά
έργα του Διόφαντου και του Απολλώνιου. Δυστυχώς
παρότι η ίδια η Υπατία υπήρξε πολυγραφότατη κανένα από τα έργα της δεν σώζεται
και έχουμε μόνο αναφορές για αυτά. Πολλοί από τους μαθητές της ανήκαν στους
ανώτατους κύκλους της αριστοκρατίας της πόλης και έγιναν σημαντικές
προσωπικότητες, όπως ο επίσκοπος Κυρήνης Συνέσιος και ο
έπαρχος της Αλεξανδρείας Ορέστης. Η ίδια επηρεάστηκε φιλοσοφικά από τους
νεοπλατωνικούς Πλωτίνο καιΙάμβλιχο.
Βιογραφικά στοιχεία
 |
Hypatia (Charles William Mitchell) |
Λόγω του γεωγραφικού της αποκλεισμού από την υπόλοιπη Αίγυπτο, η
Αλεξάνδρεια ήταν ελεύθερη από μισογυνικές παραδόσεις που ήταν γνωστές στην
υπόλοιπη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν και οι Ρωμαίοι ανάγκαζαν τις κατεκτημένες
περιοχές να ακολουθούν τους δικούς τους νόμους, οι κατακτημένοι είχαν μια
σχετική αυτονομία, με αποτέλεσμα το δίκαιο να είναι ένα μείγμα από τοπικούς και
ρωμαϊκούς νόμους, και ειδικά στην Αλεξάνδρεια, όπου συγχέονταν ελληνικοί,
ρωμαϊκοί και αιγυπτιακοί νόμοι.
Η Υπατία, ως μια γυναίκα μεικτής εθνικότητος,
μπορούσε να επιλέξει να ακολουθεί τους ελληνικούς ή τους αιγυπτιακούς χωρίς
κάποια παρέμβαση των ρωμαϊκών. Γι’ αυτό μπορούσε να κατέχει γη και να έχει μία
δική της επιχείρηση χωρίς κάποιον επιβλέποντα. Οι νόμοι μαζί με την εκπαίδευσή
της συντέλεσαν στα δημόσια κηρύγματα της, στο να διδάσκει και να δίνει
συμβουλές σε άνδρες, στο να μετακινείται στην πόλη χωρίς κάποιον να την
επιβλέπει και να κατέχει το δικό της σπίτι. Το περίεργο είναι ότι με αυτές τις
ενέργειες δεν προκαλούσε, αλλά αντίθετα οι κάτοικοι της Αλεξάνδρειας πρέπει να
ήταν συνηθισμένοι σε τέτοιες καταστάσεις.
Η μαθηματικός και φιλόσοφος Υπατία έζησε στην Αλεξάνδρεια
από τα μέσα του 4ου αι. μ.Χ. μέχρι τον βίαιο θάνατό της από έναν χριστιανικό
όχλο το 415. Η ημερομηνία γέννησή της δεν είναι επιβεβαιωμένη, αλλά πιστεύεται
ότι γεννήθηκε το 370 μ.Χ. Αυτό είναι γνωστό λόγω του της έκλειψης που μελετούσε
ο πατέρας της το 364 μ.Χ.
Ήταν αγνή και άξια σεβασμού, καθηγήτρια μαθηματικών
και της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας στην Αλεξάνδρεια. Φορώντας την κλασική χλαμύδα
των φιλόσοφων δίδασκε δημόσια σε κοινό αποτελούμενο από ειδωλολάτρες και
χριστιανούς. Αποδείξεις για τη ζωή και το έργο της Υπατίας μπορούν να βρεθούν
σε διάφορα ιστορικά κείμενα, όπως για παράδειγμα στα έργα του Σωκράτη του Σχολαστικού.
Ως δασκάλα
Σύμφωνα με πηγές, εκτός από φιλόσοφος, μαθηματικός και
αστρονόμος, κατείχε και την προεδρία της Νεοπλατωνικής Σχολής της Αλεξάνδρειας
και ήταν ένα άτομο άξιο σεβασμού, που ασκούσε επιρροή στους σημαντικούς
άρχοντες της Αλεξάνδρειας αλλά και της Μεσογείου. Ένας από αυτούς ήταν και ο
Ορέστης, ο Ρωμαίος έπαρχος. Συναντιόντουσαν πολύ συχνά και μιλούσαν κυρίως για
πολιτικά ζητήματα.
Η Υπατία ασκούσε επιρροή όχι μόνο στην Αλεξάνδρεια, αλλά και
στη Κωνσταντινούπολη, στη Συρία και στην Κυρήνη. Δυστυχώς, έργα της Υπατίας δεν
έχουν διασωθεί. Μερικοί αναλυτές πιστεύουν ότι τα έργα της ήταν γραμμένα στα
Αραβικά, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η δουλειά της αποτελούνταν από μαθηματικές
φόρμουλες που η ίδια είχε δημιουργήσει.
Η Υπατία είναι σημαντική για τον
ρητορικό κανόνα, γιατί αποδεικνύει ότι και οι γυναίκες συμμετείχαν στις κοινωνικές
και πνευματικές δραστηριότητες του αρχαίου κόσμου. Η Υπατία δίδασκε δημόσια για
τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, υποδεικνύοντας την εκπαίδευσή της στη φιλοσοφία
και στη ρητορική. Υπάρχουν πολλά κείμενα που επικυρώνουν την ενασχόλησή της ως
διδάσκουσα εκτός από τα μαθηματικά φιλοσοφία και ρητορεία. Η Υπατία μάλλον
έκανε δύο είδη μαθημάτων. Ένα ιδιαίτερο, για την ελίτ των μαθητών της και τα
δημόσια κηρύγματα της, στα οποία ασκούσε επιρροή στους Αλεξανδρινούς
υπαλλήλους. Ήταν αγαπητή απ’ όλο τον κόσμο και οι διάφοροι επικεφαλής την
συμβουλεύονταν πολύ συχνά.
Η Υπατία σχολίασε την Αριθμητική του Διόφαντου,
έγραψε τον Αστρονομικό Κανόνα και τελειοποίησε τον Κώνο του Απολλώνιου Επίσης συνεργάστηκε με τον πατέρα της για τον σχολιασμό του 3ου τόμου
της Αλμαγέστης και επίσης βοήθησε τον μαθητή της Συνέσιο στην κατασκευή ενός
αστρολάβου και ενός υδρόμετρου. Βέβαια, αν και δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι
ήταν μια σπουδαία μαθηματικός και φιλόσοφος της εποχής της, η Υπατία έμεινε
γνωστή πιο πολύ για τη διδασκαλία της.
Η Υπατία ήταν μια σεβαστή και επιφανής
δασκάλα, αρκετά χαρισματική και αγαπητή στους μαθητές της. Πηγές αναφέρουν ότι
είχε φυσική ομορφιά και φορούσε απλά ρούχα. Έδινε δημόσιες διαλέξεις και ίσως
διατηρούσε κάποιου είδους δημόσιο γραφείο.
Η Υπατία δίδασκε και έγινε γνωστή
τόσο για την φιλοσοφία όσο και για τα μαθηματικά. Η φιλοσοφία που ανέπτυξε η
Υπατία είναι γνωστή ως Νεοπλατωνική. Αν και υπήρχαν διάφορες εκδοχές του
Νεοπλατωνισμού, λέγεται ότι η Υπατία κήρυξε ένα δικό της, διαφορετικό. Οι επιστολές
και τα ποιήματα παρέχουν συμπεράσματα για τη Νεοπλατωνική φιλοσοφία της Υπατίας
αλλά δεν παρέχουν σημαντικές πληροφορίες. Επιπλέον, ενώ τα γραπτά των φιλοσόφων
διαδόχων της Υπατίας έρχονται για να ρίξουν φως σχετικά με τις συνεισφορές της
στο Νεοπλατωνισμό, δεν υπάρχουν δικά της σωζόμενα μαθηματικά έργα.
Ως μαθηματικός
Ό, τι γνωρίζουμε για τα Μαθηματικά της είναι μόνο ένα μικρό
υποσύνολο του έργου της. Σε μεγάλο βαθμό θεωρείται ως δάσκαλος και λόγιος.
Επιμελήθηκε έργα Γεωμετρίας, Άλγεβρας και Αστρονομίας και ήξερε πώς να κάνει
αστρολάβους και υγροσκόπια. . Αν και το έργο της χάθηκε, η παράδοση στην οποία
εργάστηκε και τα κείμενα που σχολίασε αποδείχτηκε ότι ήταν η ακριβής βάση για
το επόμενο βήμα στην ιστορία των μαθηματικών. Όταν τον δέκατο έβδομο αιώνα ο
Vieta και ο Fermat άρχισαν να διερευνούν τις κωνικές τομές τα έργα του Διόφαντου
και του Απολλώνιου ήταν ζωτικής σημασίας. Περαιτέρω συμπεράσματα για τα
μαθηματικά της Υπατίας παραμένουν στην σφαίρα της εικασίας, μια πλήρη
αξιολόγηση της συνεισφοράς της παραμένει πέρα από κάθε ιστορικό προσδιορισμό.
Οι συνεισφορές της στην Αλεξανδρινή φιλοσοφία και η εξερεύνησή της για την
πιθανή επέκταση και δημιουργία προχωρημένων μαθηματικών τις αρχαιότητας αξίζουν
προσεκτική μεταχείριση.
Ο Νεοπλατωνισμός
Θεωρείται ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στην Νεοπλατωνική
Φιλοσοφία και τα Μαθηματικά. Η φύση των μαθηματικών είναι το να δημιουργούν
ιδέες παρμένες από υλικά αντικείμενα. Έτσι είναι η Γεωμετρία. Παρόλο που έχει
προέλευσή της στον κόσμο της πρακτικής τοπογραφίας και των επιθεωρητών των
βαρών και των μέτρων, ξεπερνά τις αυτές τις αρχές. Τα Στοιχεία ασχολούνται με
έναν κόσμο που δεν είναι πλέον ο κόσμος της πρακτικής, αλλά ο κόσμος των ιδεών.
Έτσι, τα Μαθηματικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα παράδειγμα της εν λόγω
υπέρβασης πάνω από το υλικό που ο Νεοπλατωνισμός κάλεσε.
Μία πηγή αναφέρει ότι «Ισίδωρος επισκίασε σε μεγάλο
βαθμό η Υπατία, όχι μόνο επειδή ήταν ένας άντρας και μια γυναίκα εκείνη, αλλά
με τον τρόπο που μια πραγματική φιλόσοφος θα ανερχόταν σε απλή γεωμέτρης.»
Παρ’
όλα αυτά η γνώμη αυτή δεν κέρδισε τον έπαινο ούτε από τις γυναίκες, ούτε από
τους μαθηματικούς. Επιπλέον από τη Σούδα (βυζαντινό λεξικό που ήταν στηριγμένο
στα έργα του Δαμασκίου), της αποδίδεται η συγγραφή τριών έργων.
Τα μόνα που
είναι γνωστό ότι έχει γράψει συνδέονται με τα μαθηματικά και την αστρονομία.
Θεωρείται ότι έχει βασίσει τα βιβλία της στη Νεοπλατωνική Φιλοσοφία.
Ο Αστρονομικός Κανών
Η Σούδα αποκαλύπτει ότι η Υπατία έγραψε ένα τόμο με τίτλο «Ο
Αστρονομικός Κανών» καθώς επιδίωκε να μελετήσει και να εμβαθύνει περισσότερο στους
τομείς των μαθηματικών του πατέρα της, απ’ ότι έκανε αυτός. Μερικοί μελετητές
πιστεύουν ότι ο «Αστρονομικός Κανών» ήταν απλά μια συλλογή από αστρονομικούς
πίνακες άλλοι πάλι θεωρούν ότι ήταν ένα σχόλιο σχετικά με τον Πτολεμαίο. Ένα
από τα σημαντικά βιβλία του είναι η Αλμαγέστη. Σχόλια πάνω στο Βιβλίο Τρία έχει
κάνει ο Θέων, όπου λέει ότι το έργο είναι "…στη κριτική αναθεώρηση της
φιλοσόφου Υπατίας, η κόρη μου. ". Υπάρχει η υπόθεση ότι η Υπατία είχε
γράψει μέρη από αυτά τα Σχόλια. Επιπλέον σημείωμα της Σούδας αναφέρει τους
τίτλους των έργων της Υπατίας, ενώ έχουν χαθεί τμήματα αυτών όπου η Υπατία
ανέλυε τους κώνους του Απολλώνιου και την αριθμητική του Διόφαντου. Και τα δύο
έργα αντιμετωπίζουν παραστάσεις της ανώτερης τάξης των εξισώσεων αλλά επειδή η προσέγγιση
του Απολλώνιου ήταν αριθμητική και του Διόφαντου γεωμετρική , καταλαβαίνουμε
ότι η Υπατία ήταν εξοικειωμένη τόσο με τις αλγεβρικές όσο και με τις
γεωμετρικές αναπαραστάσεις υψηλότερης τάξης εξισώσεων.
Οι Απολλώνιοι κώνοι
Οι κώνοι του Απολλώνιου θεωρούνται από τα πιο δύσκολα έργα
της αρχαιότητας και ήταν αυτοί που έθεσαν τα θεμέλια για πολλά από αυτά που στο
μέλλον έγιναν γνωστά ως προβολική γεωμετρία.
Σχολιασμός Διόφαντου
Τα αλγεβρικά έργα του Διόφαντου ήταν πολύ πιο εξελιγμένα από
τα προηγούμενα. Σε κάθε περίπτωση οι μαθηματικοί της Αλεξάνδρειας του τέταρτου
και πέμπτου αιώνα ανέπτυξαν τα μαθηματικά που θα χρησιμοποιούσαν για την λύση
ανώτερης τάξεως συστήματα εξισώσεων.Ο μαθηματικός κόσμος του σήμερα οφείλει
στην Υπατία ένα μεγάλο χρέος, διότι χωρίς εκείνη θα είχαμε πολύ λιγότερα από τα
έργα του Διόφαντου.
Μέσα από αυτούς τους Σχολιασμούς θα ήταν δυνατόν να δούμε
ποιο έργο, ανάμεσα σε όλα τα άλλα, είναι δικό της. Αυτή η σκέψη μας
δημιουργείται καθώς λέγεται ότι ένας γραφέας προσπάθησε να αναμείξει αρχικό
κείμενο του Διόφαντου με τα δικά της έργα. Παρ’ όλα αυτά πιο πιθανό είναι ότι
οι παρεμβολές της Υπατίας είναι δύο "ασκήσεις φοιτητών" στην αρχή του
Βιβλίο ΙΙ.
Η πρώτη ζητά για τη λύση του ζεύγους ταυτόχρονες εξισώσεις:
x - y= a, x2 - y2 = (x - y) + b
όπου a, b είναι γνωστό. Η επόμενη είναι μια μικρή γενίκευση.
Απαιτεί τη λύση του ζεύγους των ταυτόχρονων εξισώσεων:
x - y = a, x2 - y2 = m (x - y) + b,
όπου a, b και m είναι γνωστές. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που
συνδέουν αυτό το πρόβλημα με την Υπατία: μια εννέα λέξη-φράση στην αρχική
ελληνική ταυτίζεται με ένα από τα Στοιχεία του Ευκλείδη, που ο πατέρας της είχε
επεξεργαστεί.
Ο Αστρολάβος
Μία άλλη πηγή πληροφοριών για τις μαθηματικές δραστηριότητες
της Υπατίας είναι η αλληλογραφία του Συνέσιο που αποκαλύπτει ότι σπούδασε
φιλοσοφία και αστρονομία κάτω από την καθοδήγηση της Υπατίας και αναφέρει τη
δημιουργία κάποιων επιστημονικών οργάνων όπως ο αστρολάβος και το υγρόμετρο.
Υπάρχει μια θεωρία της στερεογραφικής προβολής, ότι ο δρόμος είναι ανοικτός για
την κατασκευή μιας πιο πρακτικής δισδιάστατης συσκευής. Αυτό μας δίνεται από
την ιστορία του Συνέσιο Αστρολάβου, ο οποίος γράφοντας για τον Παίωνα δηλώνει
ότι είχε σχεδίασε ο ίδιος τον αστρολάβο με τη βοήθεια της Υπατίας και είχε
δημιουργηθεί από τα καλύτερα υλικά της αργυροχοΐας. Το συμπέρασμα είναι ότι η
θεωρία του αστρολάβου και οι λεπτομέρειες της κατασκευής του είχαν περάσει κάτω
από τον Πτολεμαίο, μέσω του Θέων, για να φτάσουν στην Υπατία, η οποία με τη
σειρά της δίδαξε το Συνέσιο.
Οι Μαθητές της
Η φήμη της τραβούσε μαθητές απ’όλη τη Μεσόγειο. Μάλιστα,
πιστεύεται ότι την εποχή που πέθανε η Υπατία ήταν η καλύτερη μαθηματικός του
Ελληνορωμαϊκού κόσμου, και πολύ πιθανόν και όλου του υπόλοιπου, επισκιάζοντας
έτσι τον πατέρα της στη φήμη της ως δασκάλα. Αν και δεν μπορούμε να
αναγνωρίσουμε όλους τους μαθητές της, υπάρχουν ενδείξεις ότι ήταν γενικά
πλούσιοι και ισχυροί.
Ο πιο γνωστός μαθητής της είναι ο Συνέσιος της Κυρήνης, ο
οποίος προσπάθησε να συνδέσει τον πρόωρο χριστιανισμό με τον Νεοπλατωνισμό. Κάποια
από τα γράμματά του προς αυτή έχουν διασωθεί, όπως και κάποια άλλα απεσταλμένα
σε συμμαθητές του, όπου εκφράζει τον θαυμασμό του και την επιρροή που του είχε
ασκήσει.
Στα γράμματα του Συνέσιου μας δίνονται κάποια ονόματα μαθητών της
Υπατίας που επικυρώνουν το ταλέντο και τη φήμη της. Εκτός από τον Συνέσιο,
μαθητές επίσης ήταν ο μικρότερος αδερφός του (Euoptius) και ο θείος του
(Αλέξανδρος), ο καλύτερός του φίλος (Herculian) με τον αδερφό του (Olympius),
όπως και άλλοι (Hessychius, Athanasius,Theodosius).
Για να καταλάβουμε την
δύναμη και τη μόρφωση των μαθητών της, ο Συνέσιος έγινε ο Επίσκοπος της
Κωνσταντινουπόλεως, ενώ ο αδερφός του έγινε ο διάδοχός του. Ο Ολύμπιος ήταν
ένας πλούσιος γαιοκτήμονας από τη Σελεύκεια και ήταν καλά συνδεδεμένος με την
Αλεξάνδρεια, το οποίο μάλλον ίσχυε και για τον αδερφό του, αν και αργότερα
έγινα νομάρχης της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Ησύχιος ήταν κυβερνήτης της Άνω
Λιβύης, ο Αθανάσιος ήταν ένας πολύ γνωστός αλεξανδρινός σοφιστής και ο
Θεοδόσιος ήταν ένας γραμματικός, που έγραψε κανόνες για ρήματα και ουσιαστικά.
Ο Θάνατός της
Το ότι η Υπατία ανακατεύτηκε στα πολιτικά θέματα της
Αλεξάνδρειας είναι αδιαμφισβήτητο. Ο μαθητής της Ησύχιος ο Εβραίος έγραφε:
΄Κρατώντας το μανδύα του φιλοσόφου και περπατώντας μέσα στην
πόλη, εξηγούσε δημόσια τα γραπτά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και άλλων
φιλοσόφων σε όλους όσους ήθελαν να ακούσουν... Οι ήθελαν να συμβουλευθούν αυτήν
πρώτα για τα θέματα διοίκησης της πόλης.'
Σαν παγανίστρια, που ασπάστηκε την ελληνική επιστημονική
σκέψη και σαν πολιτικό πρόσωπο με επιρροή, η Υπατία βρέθηκε σε πολύ επικίνδυνη
θέση σε μια όλο και πιο χριστιανική πόλη. Το 412 ο Κύριλλος, ένας φανατικός
χριστιανός, έγινε Πατριάρχης της Αλεξάνδρειας και μεγάλη εχθρότητα αναπτύχθηκε
μεταξύ του Κυρίλλου και του Ορέστη, του Ρωμαίου Κυβερνήτη της Αιγύπτου, ενός
παλιού μαθητή και καλού φίλου της Υπατίας. Αμέσως μόλις πήρε την εξουσία, ο
Κύριλλος άρχισε να διώκει τους εβραίους, διώχνοντας χιλιάδες από αυτούς από την
πόλη. Έπειτα, παρά τη σφοδρή αντίθεση του Ορέστη, έστρεψε την προσοχή του στο
να καθαρίσει την πόλη από του νεοπλατωνιστές. Αγνοώντας τις εκκλήσεις του
Ορέστη, η Υπατία αρνήθηκε να απαρνηθεί τις ιδέες της και να ασπασθεί το
Χριστιανισμό.
Ο Κύριλλος, ο οποίος αργότερα αναγορεύτηκε ο πατέρας τους
δόγματος της Χριστιανικής Τριάδας και αγιοποιήθηκε για το ζήλο του έβλεπε στην
Υπατία μια συνεχή απειλή για τη διάδοση της Χριστιανικής πίστης, ο Κύριλλος,
τουλάχιστον έμμεσα, ήταν η αιτία του τραγικού της θανάτου. Παρά κάθε επόμενη
προσπάθεια να τον απαλλάξουν από το στίγμα του δολοφόνου, το αδιαμφισβήτητο
γεγονός παραμένει ότι δεν έκανε καμία προσπάθεια να αποτρέψει το αποτρόπαιο και
βίαιο έγκλημα. Το μόνο ελαφρυντικό που μπορεί κανείς να προσφέρει σαν υπεράσπισή
του είναι το ότι, τυφλωμένος από τη μανία του φανατισμού, ο Κύριλλος θεωρούσε
την Υπατία ως μάγισσα εκπρόσωπο του Κακού.
Ο φόνος της Υπατίας περιγράφεται στα γραπτά του χριστιανού
ιστορικού του 5ου αιώνα Σωκράτη του Σχολαστικού:
"Όλοι οι άνθρωποι την σεβόταν και την θαύμαζαν για
την απλή ταπεινοφροσύνη του μυαλού της. Ωστόσο, πολλοί με πείσμα την ζήλευαν
και επειδή συχνά συναντούσε και είχε μεγάλη οικειότητα με τον Ορέστη, ο λαός
την κατηγόρησε ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Επίσκοπος και ο Ορέστης δεν γινόταν
φίλοι.
Με λίγα λόγια, ορισμένοι πεισματάρηδες και
απερίσκεπτοι κοκορόμυαλοι με υποκινητή και αρχηγό τους τον Πέτρο,
έναν οπαδό αυτής της Εκκλησίας, παρακολουθούσαν αυτή τη γυναίκα να επιστρέφει
σπίτι της γυρνώντας από κάπου. Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την
μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν εντελώς, της
έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι
που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της σε ένα μέρος που
ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν."
Οι δολοφόνοι της Υπατίας ήταν Παραβολικοί, φανατικοί μοναχοί
της Εκκλησίας του Αγ. Κυρίλλου της Ιερουσαλήμ, πιθανώς υποβοηθούμενοι από
Νιτριανούς μοναχούς.
Το αν ο Κύριλλος διέταξε ο ίδιος το φόνο παραμένει ανοικτό
ερώτημα. Πάντως, δημιούργησε το λιγότερο το πολιτικό κλίμα που επέτρεψε μια
τέτοια θηριωδία. Ο Κύριλλος αργότερα ονομάστηκε άγιος.
Ο Ορέστης ανέφερε τη δολοφονία και ζήτησε από τη Ρώμη να
ξεκινήσει έρευνες. Αργότερα παραιτήθηκε και έφυγε από την Αλεξάνδρεια. Η έρευνα
αναβλήθηκε πολλές φορές λόγω 'έλλειψης μαρτύρων' και τελικά ο Κύριλλος
ισχυρίσθηκε ότι η Υπατία ήταν ζωντανή και ζούσε στην Αθήνα.
Έτσι χάθηκε το 415 η μεγαλύτερη γυναίκα μύστης του
αρχαίου κόσμου και μαζί της έπεσε και η Νεοπλατωνική Σχολή της Αλεξάνδρειας. Η
μνήμη της Υπατίας πιθανώς τιμάται από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στο πρόσωπο
της Αγ. Αικατερίνης της Αλεξάνδρειας. Κατά άλλους αυτή είναι διαφορετικό
πρόσωπο, μια άλλη χριστιανή Αλεξανδρινή διανοούμενη που δολοφονήθηκε ένα μήνα
πριν την Υπατία.
Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η έρευνα έδωσε τη θέση
της στην εμφάνιση πολλών θρησκευτικών λατρειών και μεγάλο θρησκευτικό χάος και
ενδιαφέρον για την αστρολογία και το μυστικισμό. Το 640 εισέβαλαν οι Άραβες
στην Αλεξάνδρεια και ό,τι είχε απομείνει από το Μουσείο καταστράφηκε. Αλλά αν
και η Ευρώπη είχε μπει στους σκοτεινούς χρόνους του Μεσαίωνα, η ελληνική
επιστήμη επρόκειτο να επιβιώσει στο Βυζάντιο και να ανθίσει στον Αραβικό κόσμο.
«Στην Υπατία, που στην λάμψη σου, στα λόγια σου κλίνω γόνυ
και υψώνω το βλέμμα μου προς τον έναστρο ουρανό του πνεύματός σου.
Γιατί προς
τον ουρανό τοξεύει η πράξη σου, προς τον ουρανό οδηγεί των λόγων σου η ομορφιά,
θεϊκή Υπατία. Ω συ των πνευματικών επιστημών υπέρλαμπρο αστέρι».
Παλλαδάς («Ύμνος εις την Υπατίαν»).
