Γνωμικά Πλάτωνας, Ηράκλειτος, Σωκράτης, Διογένης


Πλάτωνας
(427-347 π. Χ)

● Θεός για τους συνετούς ανθρώπους είναι η συνείδηση, ενώ για τους μη συνετούς η ηδονή.

● Η συζήτηση που γίνεται μέσα στην ψυχή με τον εαυτό της ονομάστηκε διάνοια.

● Το θεμέλιο της σοφίας είναι η υπομονή.

● Όλο το χρυσάφι που βρίσκεται κάτω από τη γη και πάνω σ' αυτή, δεν αξίζει όσο η αρετή.

● Ο δίκαιος άνθρωπος διδάσκει το παιδί του να λέει την αλήθεια σ' όλη τη ζωή του.

● Πρέπει κανείς ν' αφήνει στα παιδιά του σαν κληρονομιά, πολλή ντροπή κι όχι χρυσάφι.

● Από τη δημοκρατία γεννιέται η τυραννία.

● Στην τάξη των Θεών δεν επιτρέπεται να φθάνει κάποιος, εάν δεν έχει φιλοσοφήσει και δεν έχει φύγει από τη ζωή, τελείως αμόλυντος, παρά μόνον ο φίλος της γνώσης.

● Οι φαύλοι άνθρωποι νιώθουν, στις περισσότερες περιπτώσεις χαρά με τις ψεύτικες απολαύσεις, ενώ οι ενάρετοι με τις αληθινές.

● Ακόμα κι οι ληστές κι οι κλέφτες συμπεριφέρονται δίκαια μεταξύ τους, γιατί αλλιώς, δεν μπορούν να κάνουν τίποτε.

● Η υπερβολική ελευθερία φαίνεται πως μεταβάλλεται σε υπερβολική δουλεία.

● Εκείνος που είναι ήρεμος κι ευτυχής από τη φύση του δεν θα νιώσει καθόλου την πίεση της ηλικίας, αλλά γι' αυτόν που έχει την αντίθετη διάθεση και η νεότητα και τα γηρατειά είναι το ίδιο βάρος.

● Αν αφαιρέσει κανείς από την ποίηση τη μελωδία, τον ρυθμό και το μέτρο, αυτό που μένει γίνεται κάτι άλλο ή πεζός λόγος.

● Η αγάπη για το χρήμα σπρώχνει τον άνθρωπο να αφιερώνει όλο τον καιρό του στη συσσώρευση περιούσίας, και να μη διαθέτει ώρα για οτιδήποτε άλλο. Η ψυχή του αφοσιώνεται αποκλειστικά σ' αυτή τη δουλειά και δεν τον απασχολεί καμιά άλλη σκέψη, εκτός από το καθημερινό κέρδος.

● Κανένας μας να μη γίνεται φιλοχρήματος, για χάρη των παιδιών του, για να τα καταστήσει μετά θανάτου πολύ πλούσια.

● Η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη κι άφθαρτη.

● Είναι τρία αυτά για τα οποία κάθε άνθρωπος ενδιαφέρεται. Τρίτο και τελευταίο είναι η φροντίδα για το σώμα και πρώτο η φροντίδα για την ψυχή.

● Απ' όλα τα αγαθά, που κατέχει ο άνθρωπος, το πιο ιερό, μετά τον Θεό, το πιο οικείο είναι η ψυχή.

● Η ποίηση: ένα πράγμα ανάλαφρο, ιερό και φτερωτό.

● Η τιμωρία τον σοφών, που αρνιούνται να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση, είναι να ζουν υπό τη διακυβέρνηση χειρότερων ανθρώπων.

● Κάθε επιστήμη που χωρίζεται από την αρετή φαίνεται πανουργία κι όχι σοφία.

● Τα βιβλία είναι αθάνατα παιδιά που θεοποιούν τους πατεράδες τους.

● Η σοφία είναι το πιο καλό απ' όλα τα αποκτήματα, η αμορφωσιά όμως το χειρότερο απ' όλα.

● Τα μάτια του νου αρχίζουν να γίνονται οξυδερκέστερα, όταν η σωματική δύναμη αρχίζει να παρακμάζει.

● Παιδεία είναι η δύναμη που καλλιεργεί την ψυχή.

● Γνώση χωρίς δικαιοσύνη πρέπει να ονομάζεται πανουργία κι όχι εξυπνάδα.

● Δεν υπάρχει αρχή άλλη για τη φιλοσοφία από το θαυμάζειν.

● Στον ακόλαστο οι λύπες ξεπερνούν τις ηδονές στο μέγεθος, στον αριθμό και στην πυκνότητα.

● Εντιμότητα: ειλικρινής χαρακτήρας συνδεδεμένος με σωστό τρόπο σκέψεων.

● Σύνεση; η αρμονία της ψυχής σε θέματα καθοδήγησης και υποταγής.

● Φόβος: ψυχική αναταραχή που προκλήθηκε από την αναμονή του κακού.

● Δεν πρέπει να νοιαζόμαστε τόσο πολύ, για το τι θα πουν για μας οι πολλοί, αλλά τι θα πει όποιος ξέρει καλά για τα δίκαια και τα άδικα, ο ένας δηλαδή και αυτή θα είναι η αλήθεια.

● Αναίδεια: ανεκτικότητα της ψυχής στην ατιμία για χάρη του κέρδους.


Ηράκλειτος
(544-483 π.Χ)

● Τα πάντα ρει.

● Εάν δεν ειπώθηκαν οι αντίθετες γνώμες τότε πως θα διαλέξετε την καλύτερη.

● Από τις διαφορές γεννιέται η πιο όμορφη αρμονία.

● Η πολυγνωσία δεν φέρνει την εξυπνάδα.

● Πρέπει οι πολίτες να μάχονται για τους νόμους, όπως για τα τείχη της πόλης τους.

● Για μένα ένας ισοδυναμεί με δέκα χιλιάδες αν είναι άριστος.

● Η κούραση κάνει να νιώθουμε τη χαρά που δίνει η ανάπαυση.


Σωκράτης
(470-399 π. Χ.)


● Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.

● Δεν είμαι αθηναίος, ούτε Έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου.

● Καλύτερα ν' αδικείσαι παρά ν' αδικείς.

● Αυτός που αρκείται στα ελάχιστα είναι πλουσιότατος.

● Η παιδεία σαν την πλούσια χώρα, παράγει όλα τα αγαθά.

● Είναι ανώτερη σοφία να μπορείς να ξεχωρίζεις το καλό απ' το κακό.

● Πήγαινε να δεις ένα ακρωτήρι, ένα βουνό, μια θάλασσα κι ένα ποτάμι και τα είδες όλα!


● Όπως όσοι βαδίζουν στον ήλιο, παρακολουθούνται από τη σκιά τους, έτσι κι όσοι έχουν μεγάλη δόξα, παρακολουθούνται από το φθόνο.

● Οι ξένοι χάνονται στους (άγνωστους) δρόμους, κι οι αγράμματοι πελαγοδρομούν στα προβλήματα της ζωής.

● Ούτε τη φωτιά μπορείς να σβήσεις με το ρούχο σου, ούτε τις αισχρές πράξεις με το πέρασμα του καιρού.

● Ο καλύτερος γάμος: όταν η γυναίκα είναι τυφλή και ο άνδρας κουφός.

● Έλεγε ότι αν κάποιος ζητήσει από τον κήρυκα να καλέσει τους τσαγκάρηδες να σηκωθούν, θα σηκωθούν μόνον αυτοί. Εάν όμως καλέσει τους συνετούς η τους δίκαιους, τότε όλοι θα σηκωθούν.

● Και στη ζωή προξενεί πολύ μεγάλο κακό το ότι ενώ οι περισσότεροι είναι ανόητοι, νομίζουν ότι είναι μυαλωμένοι.

● Θαρρώ ότι είναι καλύτερα να κάνω μπάνιο, προτού πιω το κώνειο, για να μη βάλω τις γυναίκες σε μπελά να με πλύνουν.

● Όταν ρωτήθηκε τι είναι ευτυχία, απάντησε:
"Η ηδονή που δε σε κάνει μετά να μετανιώσεις".

● Ο φθόνος είναι παιδί της αλαζονείας, εργάτης της εκδίκησης, αρχηγός μυστικής επανάστασης και διαρκές βάσανο της αρετής. Ο φθόνος είναι βόρβορος της ψυχής, δηλητήριο κι υδράργυρος που φθείρει τη σάρκα κι αποξεραίνει το μυελό των οστών.

● Πες κάτι για να σε βλέπω.

● Έλεγε στους συμπολίτες του που έβγαζαν βουλευτές και άλλους αξιωματούχους με κλήρο:
"Γιατί δεν βγάζετε με κλήρο και πλοίαρχους, αρχιτέκτονες και άλλους τεχνίτες;"

● Η ομορφιά είναι μια βασίλισσα που κυριαρχεί όχι και πολύ καιρό.

● Εκείνος που θέλει να ταρακουνήσει τον κόσμο ας ταρακουνήσει τον εαυτό του.

Aπό την "Απολογία Σωκράτους" του Πλάτωνα


“…προσπαθώ να πείθω τους νεότερους και τους πιο ηλικιωμένους ανάμεσά σας να μη…φροντίζουν ούτε για τα σώματά τους ούτε για τα χρήματά τους με τόσο πάθος, παρά μόνο για την ψυχή τους, πώς θα γίνει καλύτερη”.

“Αν εγώ από παλιά είχα επιχειρήσει να ασχοληθώ με την πολιτική, από παλιά θα είχα αφανιστεί και ούτε εσάς θα είχα ωφελήσει σε τίποτα ούτε τον εαυτό μου”.

“…ποια ποινή πρέπει να μου επιβληθεί, επειδή έκρινα ότι πρέπει να παραιτηθώ από την ήσυχη ζωή και να παραμελήσω όλα εκείνα για τα οποία φροντίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι, χρήματά οικονομικά συμφέροντα, στρατηγίες, δημόσιες αγορεύσεις κα φατρίες;”

“…θα σας πω ότι είναι πολύ μεγάλο αγαθό για τον άνθρωπο το να μιλάει κάθε μέρα για την αρετή και για τα άλλα για τα οποία με ακούτε να συζητάω εξετάζοντας τον εαυτό μου και τους άλλους, και ότι η ζωή χωρίς να τα εξετάζει κανείς αυτά είναι ζωή που δεν αξίζει να τη ζει ο άνθρωπος”.

“…αν νομίζετε ότι σκοτώνοντας ανθρώπους θα γλιτώσετε από τις επικρίσεις του τρόπου ζωής σας, δεν σκέφτεστε σωστά. Η μέθοδος αυτή απαλλαγής δεν είναι ούτε πολύ αποτελεσματική, ούτε καλή”.

Διογένης
(412-323 π. Χ.)

● Οι θεοί έχουν το προνόμιο να μη χρειάζονται τίποτα, αλλά οι άνδρες που κατάφεραν να μοιάζουν στους θεούς έχουν το προνόμιο να χρειάζονται πολύ λίγα.

● Ο θρίαμβος της νίκης του εαυτού μας είναι το στέμμα της φιλοσοφίας.

● Η φιλοσοφία μου έδωσε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω την οποιαδήποτε στροφή της μοίρας.

● Όταν ρωτήθηκε, ποιο είναι το κάλλιστο απόκτημα του ανθρώπου απάντησε: το θάρρος της γνώμης του.

● Στο θέατρο έμπαινε, ενώ οι άλλοι έβγαιναν. Όταν ρωτήθηκε για τον λόγο, απάντησε: "Σε όλη μου τη ζωή αυτό φροντίζω να κάνω".

● "Πότε ο κόσμος ευημερεί;" ρωτήσανε τον Διογένη. "Όταν οι βασιλιάδες φιλοσοφούν και οι φιλόσοφοι βασιλεύουν".

● Μια φορά πρόσεξε ένα μικρό παιδί να πίνει νερό από μια πηγή με τα χέρια του. Πέταξε τότε το κύπελλο λέγοντας: "Αυτό το μικρό παιδί με νίκησε στο θέμα της απλότητας".

● Ο καλύτερος τρόπος να βασανίζεις τους εχθρούς σου είναι να έχεις πάντα καλή διάθεση.

● Και ο ήλιος ρίχνει μια ματιά στους βόθρους, αλλά δε μολύνεται.

● Οι έντιμοι άντρες είναι εικόνες των θεών